Hər iki bölümdə (kiçik və böyük) günahın güclü və zəifliyi iki amildən-əməli və obyektiv (icraçı) qəbihlikdən asılıdır. Əməli qəbihlik günahkar şəxsin şərait və daxili xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq, hərəkətin özündə olan çirkinliklə qüsurlara aiddir. Obyektiv qəbihlik isə əməlin xüsusiyyətlərinə baxmayaraq, günahkar şəxsin zehni və ruhi vəziyyətinə bağlıdır. Günahkar şəxsin şəraiti isə qanuna boyun əyməməsindən, Allah qanunları qarşısında olan üsyankarlıq və inadkarlığından, Tanrı və insanların hüququna əhəmiyyət verməməsindən ibarətdir. Bütün günahlar yalnız bu cəhətdən (obyektiv qəbihlik cəhətindən) böyükdürlər. Çünki bilərəkdən və ixtiyari olaraq böyük və mehriban Allahın qanunlarından boyun qaçırmaq çox çirkin və iyrəncdir. Qütb Ravəndi belə yazır: "Allah-təala Üzeyir(ə)-ə belə vəhy etdi: "Ey Üzeyir! Günaha batmış olarkən onun kiçikliyinə baxma, bax gör kimin qarşısında günah edirsən.."
Bütün bunlarla belə obyektiv qəbihliyin özü də bütün günahkarlarda eyni deyildir. Çünki bir şəxsin şəhvət qüvvəsinin tüğyan etməsi nəticəsində günah etməsi mümkündür, amma başqa birisi həmin günahı dinsizlik və pozğunçuluq törətmək fikri ilə də yerinə yetirə bilər. Şübhəsiz, ikincinin günahı birincidən daha böyükdür, çünki ikincinin günah etməkdə
məqsədi insanları pozğunçuluğa və əxlaqsızlığa çəkməkdir. Bu cür günah o qədər böyük və iyrəncdir ki, onun icraçısı bu günahı təkrar etməklə "müfsidün fil-ərz" "yer üzündə fitnə-fəsad törədən" kimi tanınıb, bəzən də edam olunmağa məhkum olur. Birinci isə bunun əksinə olaraq, bu cəzaya layiq deyil.
Buna görə də həm əməli qəbihlikdə və həm də obyektiv qəbihlikdə güclülük və zəiflik mövcuddur. Həmin bu zəiflik və güclülük bir günahın bəzən hər iki cəhətdən böyük, bəzən də hər iki cəhətdən kiçik hesab olunmasına səbəb olur. Belə ki, əməli qəbihlik baxımından böyük, obyektiv qəbihlik baxımından isə kiçik və yaxud əksinə, əməli qəbihlik baxımından kiçik, obyektiv qəbihlik baxımından isə böyük hesab olunması mümkündür. Bu müqəddimələrə diqqət yetirməklə mövzunu yekunlaşdıraraq iki mühüm nəticə əldə edirik:
Günah sahibi olmamağa çalışan bəndələr ona yaxınlaşmaqdan da çəkinməlidir. Tanrı buyurur:
"Bunlar (bu hökmlər) Allahın sərhədləridir, bunlara yaxınlaşmayın!" («Bəqərə»-187)
"Bunlar Allahın hökmləridir, onlardan kənara çıxmayın". («Bəqərə»-229) Əlbəttə, "Bunlara yaxınlaşmayın" ifadəsi daha məqsədəuyğundur, çünki bu ifadədə sərhədə yaxınlaşmaq, o biri ifadədə isə sərhədi aşmaq qadağan olunmuşdur.
Uca Yaradan başqa bir ayədə buyurur: "O kəslər ki, yalan yerə şahidlik etməz, faydasız bir şeylə rastlaşdıqları zaman onlardan üz çevirib vüqarla keçər" («Furqan»-72)
"Zinaya da yaxın düşməyin! Çünki o, çox çirkin bir əməl və pis bir yoldur". («İsra»-32)
Allah-təala bütün bu ayələrdə xəbərdarlıq edir ki, günah sərhədinə yaxınlaşmayın, hər kim qadağan olunmuş sahənin yanından keçərsə, çox ehtimal ki, ora daxil olub həlak olar. Elə həmin bu məzmunda Peyğəmbər(s) və pak İmamlardan(ə) nəql olunmuş çoxlu rəvayətlər bizə gəlib çatmışdır ki, onlardan bəzisinə işarə edirik: Peyğəmbər(s) buyurur: "Əməllər üç növdür: aşkar halal, aşkar haram və tam surətdə hökmü məlum olmayan, onların arasında şübhə doğuranlar. Deməli, hər kim şübhəli əməlləri tərk etsə, haram əməllərdən də xilas olmuşdur. Şübhəli əməlləri yerinə yetirən, çox ehtimal ki, harama düşüb, bilməyərəkdən həlak olar."111
Həzrəti-Əli(ə) buyurur: "Dünyanın işi üç cürdür: aşkar halal, aşkar haram və ikisinin arasında qalan şübhəlilər. Kim şübhəli əməllərdən çəkinsə, o, təqvalıdır, çünki günahlar Allahın qadağan etdiyi sahədir, hər kim öz sürüsünü qadağan olunmuş sahənin kənarında otararsa, oraya daxil olmaq ehtimalı var".112
Bunu da qeyd edək ki, bu bəhsi xatırlamaqda, ayə və hədisləri dəlil gətirməkdə məqsədimiz heç də hədisçilərin nəzəriyyəsini təsdiqləmək deyildir, əksinə, bunları yada salmaqda məqsədimiz günahdan çəkinməyin vacibliyini sübut etməkdir. Belə olan surətdə şeytani və nəfsani vəsvəsələr insanı günah işlətməyə təhrik edə bilməz. Bu, bir növ Allah yolunu tutan möminlərin xüsusi diqqət yetirməsi lazım olan riyazət və məşqdir. Əgər insan bu işə qədəm qoymasa, günahları tərk etmək ona nəsib olmaz.
Günah nə qədər kiçik olsa da, insan ondan uzaqlaşmalıdır. Əgər insan nəfsani qüvvələrin coşması və ya günahı kiçik sanma nəticəsində bir günaha batmış olarsa, dərhal Allahı yad edib peşmançılıqdan doğan göz yaşları ilə günahını yusun və tövbə etsin. Allah-təala bu haqda buyurur:
"O müttəqilər ki, bir günah iş gördükləri, yaxud özlərinə zülm etdikləri zaman Allahı yada salıb (tövbə edərək) günahlarının bağışlanmasını istəyərlər. Axı günahları Allahdan başqa kim bağışlaya bilər? Və onlar etdiklərini bildikdə bir daha ona qayıtmazlar". («Ali-İmran»-135)
Buna görə də insan gərək heç vaxt günahı kiçik hesab etməsin. Əmirəlmöminin Əli(ə) buyurur:
"Ən pis günah odur ki, sahibi onu kiçik sansın".
"Az günahı kiçik hesab etməyin, çünki kiçik günahlar sizin hesabınıza yazılıb təkrar olunduqca böyük günahlara çevrilər".
"Allah-təala dörd ünsürü dörd ünsürdə gizlətmişdir. Onlardan biri əmrlərinə itaət etməməkdə gizlətdiyi qəzəbidir. Ona görə də heç bir günahı kiçik sanma. Ola bilsin, onun içində Allahın qəzəbi olsun və sən də bunu bilməyəsən".
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6678
Bu gün: 1
