Kamilliyin son mərhələsi, nəfsin istəkləri ilə mübarizə aparmaqdadır
İnsanın kamilliyə yetişməsindən ötrü ilk mərhələdə, insan öz nəfsini tanımalı və bütün maddi meyllərinə göz yummalıdır. Bu mənanı Müşace adlı ravi, İslam Peyğəmbərindən (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) nəql edir:
«Ğəvali-Ləali" kitabının müəllifi, bəzi xəbərlərdə nəql edir ki, Mücaşe adlı bir kişi, İslam Peyğəmbərinin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) hüzuruna gəlib və o həzrətdən çoxlu suallar soruşur. O cümlədən: soruşur: Ya Rəsulullah! Haqqı tanımağın yolu nədir? Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) cavab verir: «Nəfsi tanımaqlıqda!"Soruşur: Haqla müvafiq olmağın yolu nədir? Buyurur: Nəfslə müxalifətçilik etmək.
Soruşur: Haqqın razılığına yetişməyin yolu nədir?
Buyurur: Nəfsi qəzəbə gətirmək.
Soruşur: Haqqa yetişməyin yolu nədir?
Buyurur: Nəfsin meyllərindən mühacirət etmək.
Soruşur: Haqdan itaət etməyin yolu nədir?
Buyurur: Nəfsin istəklərindən boyun qaçırmaq.
Soruşur: Haqqı xatırlamağın yolu nədir?
Buyurur: Nəfsi unutmaqlıq.
Soruşur: Haqqa yaxın olmağın yolu nədir?
Buyurur: Nəfsdən uzaqlaşmaq.
Soruşur: Haqla ünsiyyətdə olmağın yolu nədir?
Buyurur: Nəfsdən qorxmaq.
Soruşur: Bütün bunların hamısı ilə ünsiyyətdə olmağın yolu nədir?
Buyurur: Nəfslə mübarizə aparmaqdan ötrü Allahdan kömək istəmək.(Müstədrəkül-Vəsail, 2-ci cild, səh-270. )
Bu maraqlı hadisədə, insanda kamilliyin ən yuxarı həddinə yetişməsini, onun haqqa yetişməsi və nəfsi ilə müxalifətçilik etməsində görür. Hədisdə, haqqın müqabilində zikr olunan yollar daha diqqətə layiqdir. Haqqı və nəfsi tapmaq, haqqla müvafiqlik və nəfslə müxalifətçilik, haqqın razılığı və nəfsdən uzaqlaşmaq, haqqa itaət və nəfsə qarşı günah, haqqı xatırlamaq və nəfsi unutmaq, haqqa yaxınlaşmaq və nəfsdən uzaq qalmaq.
İslam Peyğəmbərinin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) bu hədisdə qeyd etdiyi vəsfləri ələ gətirməklə əsil ariflər sırasına düşmək olar.
Nəfsin fiqhi cəhətdən hüququ
Nəfsin hüququ bəhsinin sonunda, onu fiqhi cəhətdən araşdıracağıq. Qurani-kərimdə istifadə olunan (nəfsin) mənalarından biri də «həyat» (və insanın canı) mənasındadır. Elə bir məna ki, insanın ondan üstün heç bir qiymətli şeyi yoxdur. Qurani-kərim insanın canının qiymətini belə bəyan edir:
«Hər kəs bir kimsəni icazəsi və haqqı olmadan yaxud, yer üzündə fitnə-fəsad törətməmiş bir şəxsi öldürsə, o bütün insanları öldürmüş kimi olur. Hər kəs birisinin həyatının davam etməsinə səbəb olsa, o bütün insanları diriltmiş kimi olur.»(Maidə surəsi-32. )
Quran, günahsız bir mömini öldürməyi, ən böyük günahlardan sayır və cəriməsini bütün cərimələrdən üstün hesab edir.
«Hər kəs bir mömin şəxsi qəsdən öldürsə, onun cəzası əbədi qalacağı cəhənnəmdir. Allah ona qəzəb və lənət edər, (Axirətdə) onun üçün böyük əzab hazırlayar.»(Nisa surəsi-93. )
Quran başqa yerdə buyurur:«Haqsız yerə öldürülən məzlum bir şəxsin sahibinə qisas ixtiyarı verdik. Lakin, o da qətl etməkdə ifrata yol verməsin. »(İsra surəsi-33. )
Qisas hökmü, Qurani-kərimin əbədi hökmlərindən biridir:
«Ey ağıl sahibləri, bu qisas [qisas hökmü] sizin üçün həyat deməkdir.»(Bəqərə surəsi-179. )
Qətl üç qisimdir:
1. Qəsdən öldürmə;
2. Qəsdən öldürməyə oxşama;
3. Səhvən öldürmə. Qəsdən qətlə yetirməkdə öldürülmüş şəxsin sahibinin ixtiyarı var ki, ya qisas alsın, ya da qan bahası almaqla qatili əfv etsin. Amma, qəsdən öldürməyə oxşar və ya səhvən qətldə qisas yoxdur. Öldürülmüşün yaxın qohum-əqrəbası yalnız, qan bahası ala bilər. Qəsdən öldrüməyə oxşar olan qətldə buyurulur ki, ölüm, öldürücü alətlərlə olmasın (bıçaq və s.). Qatilin də öldrümək qəsdi olmasın. Lakin, zərbə nəticəsində ölüm hadisəsi baş vermiş olsun.
Bəli! Quran baxımından qisas cəmiyyətdə həyata zəmanət verəndir. Qisas hökmünü qadağan etmək canilərə meydan verməkdir. Bununla belə qisas hökmündə ifrata yol vemək haramdır. Azad insanın qan bahası aşağıdakılardan biridir:
1. Altı yaşına keçmiş yüz dəvə;
2. 200 inək;
3. 1000 qoyun;
4. 200 top Yəmən parçası;
5. Hər misqalı 18 noxud olan, 1000 şəri qızıl misqal;
6. 10000 dirhəm.
Xatırladaq ki, qadının qan bahası, kişinin qan bahasının yarısı qədərdir.(Müxtəsərun-Nafe. kitabi diyad, səh-294. )
Kitabın adı: İslamda hüquq nəzəriyyəsi
Müəllif: Qudrətullah Məşayixi
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6678
Bu gün: 0
