Tövhid, insan ruhunun qərari-məkini (möhkəm-yeri)
Əxlaqi səciyyələr əldə etməklə özünü tərbiyə etmək, öz daxili istedadlarını qüvvədən felə yetişdirmək və insanlıq yolunu gedərək, nəhayət, insan sözünün həqiqi mənasına nail olmaq istəyən şəxs gərək qərari-məkində (möhkəm yerdə) özünü qərarlaşdırsın. Mütəal Allah insanın təbii həyatı barədə buyurur:
ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِي قَرَارٍ مَكِينٍ
"Sonra onu (Adəm övladını) nütfə halında möhkəm bir yerdə yerləşdirdik". ("Muminun" surəsi, ayə 13)
İnsanın təbii həyatı üçün möhkəm yer ana bətnidir. İnsan bu aləmə gəlməyə qabiliyyət tapmaq və bu aləmdə yaşaya bilmək üçün gərək öz cismi inkişafının mərhələsini ana bətnində keçirsin. İnsanın cismani inkişafının təkmilləşməsi üçün möhkəm yerə ehtiyacı olduğu kimi onun ruhani və insanlıq inkişafı üçün də qərari-məkin yəni, möhkəm yer olmalıdır ki, insanlığı formalaşsın və həqiqi mənada insan olsun.
Başqa sözlə, bütün insanlar bu aləmdə insanlıq və adamlıq nütfələridir. Daha insanlığın həqiqi mənasında deyillər və insanlıq onlarda feliyyətə çevrilməyib, lakin insan olmaq istedadı onlarda vardır.
Cism, bitki və heyvan öz vücudları həddində seyr edə bilərlər. Təkvini halda insanın keçdiyi və inkişaf etdiyi mərhələyə daxil olmağa icazələri yoxdur. İnsanın digər mövcudlarla fərqi budur ki, nəhayətsiz olaraq inkişaf və təkamülə qabiliyyəti və istedadı vardır.
Qurani-kərim buyurur:
وَأَنَّ إِلَىٰ رَبِّكَ الْمُنْتَهَىٰ
"Həqiqətən, axır dönüş sənin Rəbbinədir!" ("Nəcm" surəsi, ayə 42)
Mütləq kamal olan Allahın müqəddəs zatı üçün əvvəl və axır təsəvvür olmaz.
الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلِ بِلا أَوَّلٍ كَانَ قَبْلَه ُ، وَ الآْخِرِ بِلا آخِرٍ يَكُونُ بَعْدَهُ
"Həmd o Allaha məxsusdur ki, varlıq aləminin əvvəli odur, Ondan öncə bir əvvəl olmamış, axırdır, Ondan sonra bir axır yoxdur". (Səhifeyi Səccadiyyə 1-ci dua)
Hətta, insan öz vücudunun seyr və təkamülündə o qədər irəliləyə bilər ki, mələkdən də önə keçər. Əmir əl-möminin Əlidən (ə) nəql olunan bir hədisdə deyilir:
"ابْنِ سَنانِ قالَ: سَألتُ اباعَبدِاللهِ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ الصّادِقَ عَلَیْهِ السَّلامُ: فَقُلْتُ الْمَلائِکَةُ اَفْضَلُ اَمْ بَنُوآدَمَ فَقالَ عَلَیْهِ السَّلامُ قالَ اَمیرُالْمُؤْمِنینَ عَلِیُّ بْنُ اَبیطالِبٍ عَلَیْهِ السَّلامُ: اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ رَکَّبَ فِی الْمَلائِکَةِ عَقْلاً بِلا شَهْوَةِ وَ رَکَّبَ فِی الْبَهائِمِ شَهْوَةً بِلا عَقْلٍ وَ رَکَّبَ فی بَنی آدَمَ کِلْتَیْهِما فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَیْرٌمِنَ المَلائِکَةِ وَ مَنْ غَلَبَ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّمِنَ البَهائِمِ"
İmam Sadiq (ə) Abdullah ibn Sənanın "mələklər üstündür yoxsa insan?" sualının cavabında buyurmuşdur: "Əmirəl-möminin Əli ibn əbu Talib (ə) buyurmuşdur: "Allah mələklərdə ağıl qoyub, nəfsi istəklər qoymayıb, heyvanlarda nəfsi istəklər qoyub ağıl qoymayıb. Adəm övladında isə onların hər ikisini qoyub. Odur ki, ağlı nəfsi istəklərinə qalib gələn kəs mələklərdən də yaxşıdır, nəfsi istəkləri ağlına qalib gələn kəs isə heyvanlardan da pisdir".
(Bihar əl-ənvar, c. 57, səh. 299)
Cənab Cəlaləddin Bəlxi bu barədə belə deyir:
Cismlikdən öldüm, canlı oldum
Canlılıqdan heyvanlığa yüksəldim
Heyvanlıqdan öldüm, adam oldum
Nə qorxum var ki, ölməkdən azaldım.
Digər hücumda ölərəm bəşərdən
Bəs mələklərdən qanad və baş zinət götürüm
Gərək mələkdən də qabağa keçəm
Kullu şəyin halikun illa vəchəh
Bir daha gərək mələkdən də yaxın olum
Olduğum kimi gərək qalmayım
Sonra cismim kimi yox olum
Və deyim İnna iləyhi raciun.
Elə ki, Allah Adəmi yaratdı, ona gözəl və manalı surət verdi, buyurdu: "Yaradanların ən gözəli olan Allah nə qədər (uca, nə qədər) uludur!" ("Muminun" surəsi, ayə 14)
İnsan da gərək öz vücudunun ruh, can və həqiqətini qərari-məkində yerləşdirsin ki, Allah da insanlara fərd fərd hamısına baxaraq, Özünə desin: "Yaradanların ən gözəli olan Allah nə qədər (uca, nə qədər) uludur!". Bununla da insan nəhayəti olmayan bir yüksəlişdə hərəkət edə bilsin.
O qərari-məkin və möhkəm yer ki, adamı insanlıq kamallarına sahib edir və Allaha yaxınlaşmaq mərtəbəsinə ucaldır. Bununla insanın əqidəsi, əxlaqı və əməli tövhidlə olur, bu aləmdə tövhid mehvərində həyat sürür, özünün bütün işlərində Allahı nəzərdə saxlayır və Allahın sorağında olur ki, öz həyatında Allahın müqəddəs zatını hiss etsin.
Hazırladı: Füruği-Tövhid Təhqiqat Qrupu
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6721
Bu gün: 0
