14-cü dərs - "Təfsir"
Təfsir lüğətdə bir şeyin üzündən örtüyü
götürməyə deyərlər. Belə bir sual oluna bilər: Quran
nur və aşkar olan kəlamdır, onun üzündə örtük varmı?
Cavabında deyərik ki, Quranın üzərində örtük yoxdur,
örtük bizim üzümüzdədir. Gərək bizdən örtük
götürülsün ki, Quranla tanış ola bilək və onun
dərinliklərinə baş vuraq.
Bundan əlavə Quranın təkcə bir çöhrəsi yoxdur:
bir ümumi çöhrəsi vardır ki, hamı üçün açıqdır, aşkar
nurdur və insanların hidayət mənbəyidir. Amma onun
başqa çöhrələri vardır ki, onu böyük alimlər, həqqə
susuz olub onu Allah kölgəsində axtaranlar, öz
elmlərini həmişə ilahi elmlərə malik olanlardan
alanlar və ən kamilləri isə elmləri ilahi elmə bağlı
olanlıar aşkar edə bilirlər.
Bu çöhrələr ki, hədis dilində Quranın daxili
(bütuni Quran) adlanır, hamıya aşkar ola bilməz.Başqa ibarətlə desək bütün gözlərin onları görmək
qüdrəti yoxdur. Təfsir edənin gərək Qurana
yanaşmaga lazımi qədər elmi olsun, Quranla bizim
aramızda olan pərdələri götürsün, ondan bəhrələnmək
şəraitini bizim üçün yaratsın.
Quranın başqa çöhrələri var ki, onlar da zaman
keçdikcə acılır. İbni Abbasdan olan bir hədisdə belə
deyilir: "Quranı zaman təfsir edəcək’’
القران يفسره الزمان
Bundan əlavə "Quran özü-özünü təfsir edir ’’
القران يفسر بعضه بعضا
Ayələrin biri o birini açıqlayır, izah edir.
Təfsir nə vaxtdan başlayıb?
Şübhəsiz Quranın təfsiri Həzrət Peyğəmbərin
(s) öz zamanından başlanıbdır. Amma onun yazılı
şəkildə meydana çıxması hamının dediyinə görə Əli
(ə)-ın zamanından başlanıb və bu elmdə yüksələnlər
özlərini "elm şəhərinin qapısı’’ olan bu şəxsə
çatdıranlar olublar. Əfsuslar olsun ki, bu günlərdə
elmin qapısını tanımayanlar, bu qapını inkar edənlər
və bu qapının haqq qapısı olmağını bilib, lakin inad
üzündən ondan uzaq gəzənlər Qurana təfsir
verməkdədirlər. Şübhə yoxdur ki, bunlar səhv və xətaya düçar olurlar. Öz üzərlərinə oğru adı qoyurlar.
Çünki, evin qapısı qalaraq başqa yerdən ona daxil
olub, onun insanlara lazım olan sirrlərini aşkar etmək
fikrində deyillər. Onlar həmişə öz pis olan nəfislərinin
qulları olaraq oğurluğa getdikləri evin özlərinə,
heyvani hisslərinə uyğun əşyalarını götürürlər.
Götürdüklərini heç vaxt insanların mənafeyi uğrunda
sərf etmirlər. Öz oğru peşələrini möhkəmlədərək,
birinci oğurluqdan kəsb etdiklərini ikinci cinayətlərinə
yetişmək üçün xərcləyirlər.
Quran müfəssirləri vaxtlarını, istedadlarını,
ömürlərini sərf edərək insanları bu ilahi olan nura
çəkib, onları zülmətdən qurtarmaq istəyiblər. Öz şəxsi
mənafelərini nəzərə almadan bu ilahi kitaba çox
ehtiyatla yanaşaraq hidayət etmək istədikləri vaxtı
zəlalətə salmaqdan ehtiyat ediblər.
Allaha təvəkkül edərək müvəffəq olublar.
Bildiklərini bəyan edərək bilmədiklərini aydıncasına
etiraf edib, onu Allahın öhdəsinə qoyaraq o gizli
sirrləri aşkar etməkdə Ondan kömək istəyiblər.
Amma oğrular bir evə daxil olanda hec vaxt
orada ehtiyat etməyiblər,özlərinə lazım olanı tapıb
çıxartmaqdan ötrü hər nə gəldi söküblər, uçurublar,
xaraba qoyublar, təki mənfur olan niyyətlərinə
çatsınlar. Siz bir anlığa bir caninin evə girib cinayət
etməyini təsəvvür edin. Orada hansı dəhşətlər baş verdiyinə varın. Sonra bütün bəşəriyyətin hidayət
vasitəsi olan Qurana oğurluq niyyəti ilə daxil olanların
cinayətini təsəvvür edin; bu halda evlər yox, kəndlər
və şəhərlər deyil, əsrlər boyu millətlər dünya və
axirətdə bədbəxt olaraq məhvə dücar olub aradan
gedirlər. Biz tarixə nəzər salsaq görərik ki, çoxlu
millətlər; Səmud qövmi, Nuhun qövmi, Lutun qövmi,
Saleh peyğəmbərin qövmi hamısı məhv oldular,
tarixdən silindilər. Nə ücün? Ona görə ki, ilahi
hökmlərə nisbət oğru niyyəti ilə yanaşdılar. Bu
hökmləri ilahi məcradan çıxartmaq fikrinə düşdülər.
Nəticədə dediyimiz bəlaya dücar oldular.
Mövla İmam Əli (ə) xütbələrinin birində belə
buyurur: "Keçmişdə olan zalım ümmətlərin başına
gələn əhvalatlardan və onların torpaq altında çəkdiyi
əzablardan ibrət götürün”. Əfsuslar olsun ki, biz
insanlar bunlardan ibrət götürmək əvəzinə onların
etdikləri günahları təkrar edirik.
Quranı təfsir etməkdə ən təhlükəli yol öz
nəzərinə uyğun qərar çıxartmaqdır, Qurandan istifadə
etmək əvəzinə öz fikirlərini Qurana tətbiq etməkdir.
Bunun nəticəsində insanlar böyük zəlalətə düşürlər.
Çünki ilahi kitab bütün bəşəriyyəti hidayət etmək
üçündür. Bu kitabı insanlara olduğu kimi
çatdırmamaq bu insanları əbədi zəlalətə salmaq
deməkdir.
Öz nəzərinə uyğun təfsir etmək
və onun təhlükəsi
Əvvəldə qeyd etdik ki, ’’Təfsir’’ aşkar olmayan
bir şeyi aşkar etmək, cümlə və sözün üzərindən
pərdəni götürməyə deyirlər. Bunu da qeyd etdik ki,
Qurani-Kərim çox dərin mənaya malik olan bir
kitabdır. Ona görə də onu təfsir edəndə çox ehtiyatlı
olmaq lazımdır. Hər kəs öz nəzərinə uyğun təfsir
etməməlidir.
Öz nəzərinə görə təfsir etmək bir neçə səbəbdən
irəli gəlir:
1. Cahillik. Yəni, Quran elmindən xəbəri olmadan,
sadəcə ərəb dilini bildiyinə görə bəziləri Qurana təfsir
verməyə başlayırlar. Nəticədə öz şəxsi təxəyyüllərinə
gələni yazırlar. Cox geniş olan islam nəzəriyyəsini,
hüdudsuz olan Quran mənalarını öz məhdud və
səviyyəsiz fikirləri ilə əvəz edirlər.
2. Bəziləri isə Quran elmindən xəbərdardırlar. Amma
Qurani-Kərimin oldugu kimi təfsir olunması bu
şəxslərin ümumi və ya fərdi mənafelərinə ziddir.
Allahı yaddan cıxardaraq, ilahi hökmləri ümumi
bəşərin mənfəətinə işlətmək əvəzinə özlərinin şəxsi
olan çirkin niyyətinə uyğun istifadə edirlər. Çox
təəssüf olsun ki, bu qəbil insanlar, həm birinci növ,
həm də ikinci növ insanlardan hər zamanda yaşarayaq bizim zəmanəmizə də gəlib cıxıblar.
Burada şəxsi nəzərə uyğun təfsir verənlərə Allahın
və məsumların münasibətini bildirmək istərdim:
Həzrət İmam Əli (ə) kəlamlarının birində Allahtəalanın
belə buyurduğuna işarə edir:
قال االله جل جلاله ما امن بى من فسر برأ يه كلامى وما عرفنى
من شبحنى بخلقى و ما على دينى من استعمل القياس فى دينى
"
"Hər kəs mənim kəlamımı öz rəyinə uyğun təfsir etsə
mənə iman gətirməyib, kim məni məxluquma oxşatsa
məni tanımayıb, kim mənim dinimdə qiyası işlətsə
mənim dinimdə deyil’’.
Başqa bir yerdə Həzrət İmam Sadiq (ə) buyurur:
من حكم برأيه بين اثنين فقد كفر و من فسر برأيه اية من
كتاب االله فقدكفر
"Kim iki nəfərin arasında öz rəyinə uyğun hökm etsə
kafirdir, kim Quranın bir ayəsini öz rəyinə uyğun
təfsir etsə kafirdir’’.
Quran ayələrinin barəsində Həzrət İmam Sadiq (ə)-
dan başqa bir hədisə diqqət edin:
ليس شيء ابعد من عقول الرجال منه (القران) ان الاية لتنزل
اولها فى شىء واوسطها فى شىء و اخرها فى شىء وهو كلام
متصل ينصرف على وجوه
"Quran insanların fikrindən çox uzaqdır, çünki,
ayənin əvvəli bir şeyin barəsində, ortası başqa, axırı isə
başqa bir şeyin barəsində nazil olubdur. O, bir kəlamdır
bir-birinə bağlıdır, cürbəcür yollara qayıdır’’.
Həzrətin (ə) "fikirlərdən uzaq” deməsi bu
mənayadır ki, hər fikir sahibi onu dərk edə bilməz.
Hər zehinə gələni Qurana təfsir hasab etmək olmaz.
Bu hədis bir daha sübut etdi ki, Qurani-Kərim çox
mürəkkəb bir kitabdır. Onunla ehtiyatla davranmaq
lazımdır. Yenə də xüsusi nəzərə uyğun təfsir etmək
barədə varid olan hədislərə qayıdaq və görək bu
hədislərdə o, cür insanlar necə təmsil olunurlar.
Həzrət İmam Sadiq (ə) buyurur:
ن فسر القران برأيه فأصاب لم يؤجر وان اخطاءكان اثمه عليه
"Hər kəs Quranı öz rəyinə uyğun təfsir etsə, əgər
həqiqətə uygun olsa savabı yoxdur, əgər düzgün
olmasa günahkardır’’.
Həzrət Peyğəmbər (s) buyurub:
من قال فى القران بغير ما علم جاء يوم القيامة ملجأ بلجام من نار
"Hər kəs bilmədən Quran barəsində danışsa qiyamətə
cəhənnəm yüyənləri ilə yüyənlənərək gələcək’’. Yenə
də o Həzrət (s) buyurmuşdur:
اكثر ما اخاف على امة من بعدى رجل يتأول القران يضعه على
غير مواضعه
"Özümdən sonra ümmətim üçün ən çox qorxduğum
adam o şəxsdir ki, Quranı təfsir edə, amma hər şeyi öz
yerində etməyə (düzgün təfsir etməyə). Həzrət İmam
Baqir (ə) Quranı təfsir edən bir nəfərə buyurdu:
"Quranı o adam bilər ki, Quran ona xitab olunubdur’’.
Bunlar və bundan əlavə çoxlu mötəbər hədislər
vardır ki, Quranı öz rəylərinə əsasən təfsir edəniləri
məzəmmət edir və cəhənnəm vədəsi verir.
Bir az əvvəl işarə etdik ki, öz nəzərlərinə uyğun
təfsir edənlərinn bir dəstəsi mənafe xatirinə belə
edirlər. Bu barədə Quranın Bəqərə surəsinin 75-ci
ayəsində məlumat verilir:
افتطمعون ان يؤمنوا لكم وقد كان فريق منهم يسمعون كلام
االله ثم يحرفونه من بعد ما عقلوه وهم يعلمون
"Siz gözləyirsiniz onlar sizin dininizə iman gətirsin.
Halbuki, onların bir dəstəsi Allahın kəlamını eşidiblər,
onu başa düşüb, xəbərdar olandan sonra, o kəlamı
təhrif edirdilər’’.
Gördüyünüz bu ayədə söhbət yəhudilərdən
gedir. Onlar həqiqəti – Quranı sonuncu kitab və
Həzrət Muhəmməd (s)-i sonuncu peyğəmbər
olduğunu bilərək inkar edir, öz Tövratlarında bu
barədə oxuduqlarını təhrif edirdilər.
"Maidə” surəsinin 13-cü ayəsində Allah-Təala
buyurur:
يحرفون الكلم عن مواضعه ونسوا حظا مما ذكروا به
"Onlar sözləri öz yerindən təhrif edirlər və onlara
xəbərdarlıq edilənləri unudurlar’’
"Nisa’’ surəsinin 46-cı ayəsində yenə yəhudilərin
Allah kəlamını təhrif etmələrindən söz açaraq
buyurur.
من الذين هادوا يحرفون الكلم عن مواضعه
"Yəhudilərdən Allah kəlamını təhrif edirlər’’. QuraniKərimdə
yəhudilərin təhrifi barəsində olan ayələrin
cəmindən bu nəticəyə gəlinir ki, bir dəstə yəhudinin
mənafeyinə görə haqq təhrif olunur, gizlədilir və
başqa formada insanlara çatdırılırdı. Allah kəlamı
döndərilərək insanlar zəlalətə salınırdı. İlahi kəlamlar
təhrif olunur, bir dəstə insanlar isə ondan dünya
faydası götürürlər. Bu yolda onlara bir dəstə də cahil
surətdə yardımçı olur, birinci dəstə dünya qazanıb
axirət itirirlıər, ikinci dəstə isə həm axirət, həm də
dünyanı itirirlər. Bu barədə mötəbər olan bir hədis
var: "İnsanların pisi axirətini dünyasına satanlardır,
onlardan daha pisi, axirətini başqasının dünyası üçün
satanlardır’’. Baxın bu bədbəxtlərə, görün necə çirkin
əmələ mübtəla olublar. Bəlkə bu günkü təhriflərdə də yəhudi barmağı vardır. Bu günkü təhrifçilər görəsən
kimin dünyasına xidmət edərək öz axirətlərini
satırlar? Əbədi lənətə düçar olmuş bir dəstə yəhudinin
davamçıları onların başına gələn müsibətləri görərkən
nə üçün bu çirkinlikdən çəkinmirlər? Görəsən bu gün
Quranda hicab ayəsinin mənasını təhrif edənlər,
şərabın haram olması barədə Quranda ayənin
olmadığını iddia edənlər kimin dəyirmanına su
tökürlər? Öz axirət taxtlarını vıran edərək başqaları
üçün dünya taxtı qururlar. Yeri gəlmişkən deyim ki,
Quranda hicabı vacib edən ayələr vardır. Oxucular bu
barədə Quranın "Əhzab’’ surəsinin 53 və 59-cu,
"Nur’’ surəsinin isə 30, 31 və 57-ci ayələrinə müraciət
edə bilərlər. Bu ayələr qadinların kamil surətdə
örtülməyindən söz açaraq, hicabı vacib olan ilahi
hökm olaraq aydın surətdə başa salır. Əvvəldə
dediyimiz kimi bəziləri gah bu barədə ayələrin
olmadığını, gah da hicabın bütün bədənə aid
olmadığını iddia edirlər. Onlar yalançı, axirətlərini
dünyaya satanlar, başqalarının və şeytanların
muzdurlarıdırlar.
Şərabın haramlığı barədə də Qurani-Kərimin
"Bəqərə” surəsinin 219-cu, "Maidə” surəsinin 90, 91-ci
ayələrinə müraciət edilə bilər. Əlbəttə Quranın ayələrinin
çoxuna bu gün düzgün yanaşmırlar, amma bu iki mövzu
çox aktual olduğundan onlara xüsusi işarə etdik.
3. Qurani-Kərimin (mənəvi) təhrif olma səbəblərindən
biri də "Əhli-Beyt’’ əleyhimussalamdan uzaq
düşməkdir. Belə ki, islamın hələ əvvəl vaxtlarında
elm şəhərinin qapısı, elmdə möhkəm (ərrasixunə fil
elm) olan pak insanlar, Allah dinində həm əql, həm
elm və həm də sünnət cəhətdən kamil müsəlman və
Allahın tam xəlifələri olan Peyğəmbər (s)-in ƏhliBeyti
kənara qoyuldular. İslam və onun müqəddəs
olan kitabı naməhrəmlər əlinə düşdü. Nəticədə bu cür
təhrifçilər ortaya çıxdı. Onların davamçıları isə bu gün
Quranı öz nəfslərinə uyğun təfsir etməkdədirlər.
Həzrət İmam Əli (ə) buyurur :
سلونى قبل ان تفقدون
"Məni itirməmiş məndən hər şeyi xəbər alın’’.
Başqa bir yerdə o Həzrət buyurur:
فبادروا العلم من قبل تصويح نبته و من قبل ان تشغلوا
بانفسكم عن مستشار العلم من عند اهله
"Elm budaqları salmamış, özünüz giriftarcılığa dücar
olmamış, elm meydanının çiçəklərindən və fikir
inqilabının bəhrələrindən istifadə edin’’.
Amma əfsus ki, bu çiçəkləri soldurdular,
inqilab meydanlarını qarışdıraraq elm şəhərinin
qapılarını məzlum xalqların üzünə bağlayaraq onları
elm dəryasından istifadə etməkdən məhrum etdilər.
Nəticə? Nəticə isə göz qabağındadır. Bu günlər
insanlığa ləyaqəti olmayanlar, insanlıq kitabı olan
Qurani-Kərimin müəllimləri olublar. Halbuki, Həzrət
Peyğəmbər (s) bunlar kimilərin barəsində 1400 il
bundan qabaq buyurmuşdur:
رب تال القران والقران يلعنه
"Çox Quran oxuyanlar vardır ki, Quran onlara
lənət oxuyur’’.
Bəli bu həqiqətdir, Quran onlara lənət
oxuyur və oxuyacaq. Nə vaxta qədər bunlar öz çirkin
əməllərindən əl çəkməyiblər Quran, Allah, mələklər
və bütün lənət oxuyanlar onlara lənət oxuyacaq.
Amma fikirləşməyək ki, bunların çirkinliyi
əbədidir. Xeyr! İnşaallah, Allahın sonuncu Höccəti
(ə.f.) zalimlərin kökünü kəsən, münafiqləri məhv
edən, məzlumların köməyi, Quranın şəriki, elm
şəhərinin bugünkü qapısı, bütün məzlum və məzlum
ölənlərin vəlisi və sultanı tezliklə zühur edər və bu
ədalətsizliyə son qoyar. İnşaallah. İlahi, bizə də onun
kərimə olan hökumətinin ləzzətini dadızdır. Amin.
14-cü dərsin sualları
1) "Təfsir” kəlməsini nə cür başa düşürsüz və
Quranın təfsiri nə zamandan başlayıb?
2) Nə üçün Quranı öz nəzərimimizə uyğun təfsir
etmək qadağandır və Quranı öz nəzərimimizə
uyğun təfsir etməyin təhlükəsi nədir?
3) Quranın bəzi insanlar tərəfindən öz nəzərlərinə
görə təfsir olunmasının səbəbləri hansılardır?
Kitabın adı: Peyğəmbər (s) və Əhli-Beyt (ə)-ın məktəbində Quranşünaslıq
Müəllif: Hacı Əhliman Rüstəmov
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6678
Bu gün: 0
