Xoşgümanlıq
Bədgümanlıq cəmiyyətdə bir-birinə inam hissini məhv edib qəlbləri kədərləndirdiyindən müqəddəs şəriətdə onun əksinə olaraq "xoşgüman" adlı əkstəsirə malik bir xüsusiyyət vardır. Həyatın bütün mərhələlərində ondan istifadə olunmalıdır, yəni möminlərin əməllərini həmişə xeyrə yozub, son həddə qədər yaxşılığa doğru fikirləşmək lazımdır. Həzrət Əli(ə) buyurur: "Qardaşının əməllərini bütün bəhanə yolları üzünə bağlanana kimi yaxşılığa yoz. Yaxşılığa doğru yozmağa imkan olan surətdə onların dediyi hər bir sözə qarşı bədgüman olma." Əllamə Məclisi bu cümləni belə şərh edir:
"Hədisi buyurmaqda həzrəti-Əmirəlmöminin Əli(ə)-nin məqsədi bu olmuşdur ki, din qardaşın söhbət edərkən onun danışığı yaxşılığa doğru zəif, pisliyə doğru güclü ehtimal olsa belə, bacardıqca yaxşılığa doğru yozmaq lazımdır. Əlində kəsərli dəlil olmayana qədər onun barəsində axtarış aparmağa haqqın yoxdur. Ola bilsin ki, güman əsassızdır. Bu zaman təcəssüs etmək də qadağandır".
Həmin hədis üsuli-fiqh (fiqhin əsasları) elmində xoşgümanlığın meyarına dəlalət edən dəlillərdən biridir, yəni əgər iki nəfər şəxs bir-biri ilə müqavilə bağlayırsa, bir-biri haqda xoşgüman olmalıdırlar. Əgər onların müqaviləsi xoşgümanlıq üzərində bağlanmazsa, bu bünövrəni ictimai məsələlər, ticarət və s.bağlanmış müqavilələrlə əlaqədar etibarsız hesab edərlərsə, daha heç bir alış-veriş və müqavilə etibarlı olmayıb, cari işlər də laxlayar, cəmiyyətin əsası dağılar. İnsanlarda bir çox ictimai, iqtisadi əməliyyatların nə dərəcədə düzgün aparılması barədə şübhələr yaranar. Odur ki, İslam dinində din qardaşının işinə xoşgüman olmaq göstəriş verilmişdir, çünki bədgümanlıqla mübarizə yollarının ən əsası xoşgümanlıqdır. Bunun vasitəsilə bədgümanlığın qarşısı asanlıqla alınır. Bədgümanlıq insanın özündən əlavə cəmiyyəti də pozğunlaşdırır. Bədgüman olan birisi səhv düşüncə və şaiyədən başqa bir şey olmayan öz gümanını başqa adamlara da yoluxduraraq tədriclə qəti bir fikir kimi xalq arasında yayır. Ondan: "niyə və hansı dəlilə əsasən müsəlman qardaşa qarşı bədgüman olub, abır-həya pərdəsini yırtaraq şəxsiyyətini ləkələyirsən?”–deyə soruşduqda cavab verir: "Mən filan şəxsdən eşitdim, filan şəxsdən soruşmuşam, mən də başqasından eşitmişəm” və s. Belə məlum olur ki, bu gümanın əsası tamamilə boş imiş.
v) Bədgümanlıq insan xislətinin çirkin və iyrənc bir xüsusiyyəti olduğu kimi, onun əksi olan xoşgümanlıq möminin gözəl sifət və əxlaqi keyfiyyətlərindən sayılır. İslam əxlaqı bizi başqalarına qarşı xoşgüman olmağa təşviq edib ruhun sağlam qalmasına bu şərtlə zəmanət verir və ictimai həyatı bu bünövrə üzərində möhkəmlətməyi tövsiyə edir. "Qurani-Kərim”də bu barədə belə buyurulur:
"Məgər o yalan sözü eşitdiyiniz zaman mömin kişilər və qadınlar öz ürəklərində (özləri haqqında yaxşı fikirdə olduqları kimi dostlarının da əhli-əyalı barəsində) yaxşı fikirdə olub: "Bu açıq aydın bir böhtandır!"-deməli deyildilərmi?" («Nur»-12)
Həmin ayə münafiqlər Peyğəmbər(s)-in zövcəsi Ayişəyə böhtan atarkən nazil oldu. Allah-təala bu ayəni müsəlmanlar haqda şayiələrə uyduqlarına görə nazil etmişdir. Ayədə buyurulur ki, onlar bədgüman olmağın yerinə gərək müsəlman kişi və qadınlara qarşı xoşgüman olub şayiə yayanları məhkum edəydilər. Bununla da şaiyə yayanlara imkan verməyib müsəlmanların namusunu qorumuş olardılar.
«Misbahüş-şəriə» adlı kitabda belə yazılmışdır: «Xoşgümanlıq müsəlmanın iman və ruhunun sağlamlığından irəli gəlir. İnsanın hər bir şeyə nikbinlik və fəzilətlə baxması ruhun paklığının nişanələrindəndir». Peyğəmbər(s) buyurur: "Öz din qardaşınıza qarşı xoşgüman olun ki, bununla mənəvi saflığa yetişəsiniz". (85-ci fəsil)
Kitabın adı: İslamda əxlaq
Müəllif: Ayətullah Məhəmmədrza Məhdəvi Kani
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6678
Bu gün: 0
