Zəruri şərh və diqqətəlayiq məsələ
Əlbəttə, qeyd etmək lazımdır ki, sükut barədə nəql olunan hədislərdən əsas məqsəd insanın həmişə susub danışmaması, hətta özünün və başqalarının hüququnu qorumaq lazım gələrsə belə, yenə də susub özünü müdafiə etməməsi deyildir. Əksinə, məqsəd boş-boş danışmaq və uzunçuluğun qarşısını almaqdır. Əgər sükut haqqında nəql olunan rəvayətləri biz bu cür şərh etsək, belə çıxır ki, insan hər zaman, hətta zalımların zülmü və fəsad törədənlərin pozğunçuluğu qarşısında da susub etirazını bildirməməlidir. Yox, belə bir təfsir zülm qarşısında susmağı ən böyük günah hesab edən müqəddəs şəriətlə ziddir. Pozğun insanlar və zalımların qarşısında susub etiraz edilməzsə, islam təhlükəyə məruz qalar. Belə hallarda dində göstəriş verilir ki, sükut möhürünü qırıb mücadilə edərək insanları pozğunçuluq və zülm əleyhinə qaldırın. Həqiqətən, bu zaman susan şəxslər «Quran»ın mühüm göstərişini görməməzliyə vururlar. Bu göstəriş vacib əməllərin ən əhəmiyyətlisi olan əmr be-məruf və nəhy əz-münkərdir (yaxşılığa sövq edib pislikdən çəkindirmək). "Qurani-Kərim”də və Əhli-beyt (ə)-dan nəql olunan hədislərdə bu müqəddəs vəzifəni yerinə yetirmək barədə çox təkidlər olunmuş, yerinə yetirməyənlər isə tənqid edilib Allah qəzəbinə layiq bilinmişdir. Peyğəmbər (s) buyurur: "Allah-təala dini olmayan aciz mömin ilə düşməndir". Soruşdular: "Dini olmayan aciz mömin kimdir?" Həzrət buyurdu: "Nəhy əz-münkər (pislikdən çəkindirmək) etməyən şəxs" .
Əgər insanın həmişə susub, pozğunçuluq və zülmə qarşı çıxmaması Allah dərgahında yaxşı bir iş olsaydı, onda İmam Baqir (ə) belə buyurmazdı: "Vay o şəxsin halına ki, əmr be-məruf və nəhy əz-münkəri (yaxşılığa sövq edib pislikdən çəkindirmək) özünə vəzifə hesab etmir."
Bu iş icra olunmazsa, şübhəsiz, vacib əməllərin (namaz, oruc, həcc, xüms və s.) heç biri yerinə yetirilməyəcəkdir. İmam Baqir (ə) belə söyləmişdir: "Digər vacib əməllərin yerinə yetirilməsi əmr be məruf və nəhy əz munkərlə bağlıdır" .
Həzrəti-Əli (ə) yaxşılığa sövq edib pislikdən çəkindirmək barədə buyurur:
"..Bunların hamısından ən əhəmiyyətli və üstünü ədaləti müdafiə etmək üçün zalım hökmdar qarşısında deyilən sözdür" .
Xülasə, əgər rəvayət və hədislərdə sükutun fəziləti haqda söz açılırsa, əsas məqsəd boş-boş danışıq, qeybət, töhmət, yalan və iftiraya qarşı çıxmaqdır. Belə hallarda insan gərək özünü yığışdırıb sussun: "Sükut yersiz danışıqdan yaxşıdır."
Bəzi rəvayətlərdə insanın imanına xətər yetirməyən söhbətlər sükutdan üstün hesab olunmuşdur. İmam Əli ibn Hüseyn (ə)-dan söhbət və sükut barədə "Bunlardan hansı üstündür?"-deyə soruşduqda İmam (ə) buyurmuşdu: "Onların hər birinin özünəməxsus mənfi cəhətləri vardır. Əgər insan bu mənfi cəhətlərdən salamat qurtarsa, danışmaq susmaqdan üstündür." "Hansının daha üstün olduğunu nədən bilək?”-deyə soruşduqda o buyurdu: «Allah-təala peyğəmbər və onların canişinlərini susmaq üçün yox, haqq sözü insanlara çatdırmaq üçün göndərdi. Heç kim susmaqla behiştə daxil olmayıb Allah dostluğuna layiq və Allah əzabından özünü qoruyub saxlaya bilməyəcəkdir. Bütün bu mənfəət və nəticələr söz vasitəsilə həqiqətə qovuşur. Mən heç vaxt günəşlə ayı nəzərimdə bir tutmamışam (Burada danışmaq günəşə, susmaq isə aya oxşadılmışdır), çünki sükutu vəsf edərkən danışıqdan istifadə edirsən, amma kəlamı vəsf etmək üçün sükutdan istifadə edə bilməzsən," – deyə cavab vermişdi. Yəni ay günəşdən nur aldığı kimi, sükutun da fəziləti kəlamla aşkar olur. Bunun əksi olaraq, günəşi ay vasitəsilə görmək mümkün olmadığı kimi kəlamı da sükut vasitəsilə başa düşmək heç cür mümkün deyildir.
Peyğəmbər (s) buyurur: "Allah bağışlasın o şəxsi ki, yaxşı söz deyib faydalanır və ya susub salamat qalır."
İmam Riza (ə)-dan nəql olunan bir hədisdə belə deyilir:
"Alimin üç nişanəsi var: səbir, bilik, sükut. Həqiqətən, sükut hikmət qapılarından biridir. Yerində edilən sükut hamı tərəfindən bəyənilir və yaxşı nəticələr verir".
Bu hədislərdə mənaya dərindən diqqət yetirilərsə, sükut dedikdə nəyin nəzərdə tutulduğu aydın olar, çünki hər sükut bu qədər dəyərli ola bilməz.
Nəticə: Keçən fəsildən belə nəticəyə gəlirik ki, bəyan neməti bütün fayda və əhəmiyyətləri ilə bərabər müsbət və mənfi cəhətə də malikdir. Özünüislahetmə mərhələsinin əvvəlində müsbət cəhətdən çox mənfi cəhətə diqqət yetirilmişdir. İnsan bu mərhələdə bir qədər inkişaf edib öz dilinə sahib olarsa, sükut bəhsinin müzakirəsi bir o qədər də önəmli olmayıb "səmt” müzakirə olunar. Ümumi sükuta "səmt” (susmaq) deyilir. Səmt mənalı sükutdur, yəni yerində edilən sükut. Deməli, istənilən şey ümumi sükut yox, yerində edilən sükutdur. Çünki dediyimiz kimi, çox vaxt danışarkən və əqidəni bildirərkən əmr (dəvət) və nəhy (çəkindirmə) zəruri, vacibdir. Belə hallarda sükut haramdır.
Kitabın adı: İslamda əxlaq
Müəllif: Ayətullah Məhəmmədrza Məhdəvi Kani
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6734
Bu gün: 2
