Qohum və qonşularla, ailə və yetimlərlə olan münasibət haqqında, onlarla necə davranmağın göstərişləri.

Cəbrail, Peyğəmbər (s) ilə hər dəfə görüşərkən onu həyatla bağlı məsələlərlə tanış edərdi. Bu görüşlərin birində ona qonşularla yaxşı davranmağın vacibliyini bəyan etdi. "Ey Məhəmməd! Camaatına bildir ki, qonşuları ilə mehribanlıqla rəftar etsinlər. Bilsinlər ki, qonşunun malından, torpağından icazəsiz istifadə edən kəslər qiyamət günü məhşərə boyunlarında icazəsiz istifadə etdikləri şeylərlə yüklənmiş daxil olarlar. Onlar gördükləri bu işə görə hamının qarşısında rüsvay olarlar. Tutduqları işdən peşman olub tövbə edənlər isə Allahın razılığını qazanarlar. Bir də bilin ki, qonşusuna nə yol ilə olursa olsun əziyyət edən şəxsin ibadəti qəbul olunmaz, Cənnət onlara haram olunar və cəhənnəm onlar üçün əbədi məskən olar.”

Peyğəmbər (s)-dan nəql olunmuş hədisdə deyilir: "Bu üç şeydən həzər edin və bilin ki, insanın bədbəxçiliyinə səbəb olan ən böyük bəlalardandır; Padşahlara (hökümranlara) yaxşılıq etsə belə minnətdarlıq etməzlər, pislik etdikdə isə onun əvəzini çıxmaq istərlər, O qonşulardan ki, zahirdə səninlə gülər üzlə rəftar edərlər, qəlblərində isə sizin pisliyinizi və bədbəxçiliyinizi arzulayarlar. Onlara yaxşılıq etdikdə biruzə verməzlər, pislik gördükdə isə onu hər tərəfə yayıb sizi rüsvay etmək istərlər.O qadınlar ki, daim sizin naratçılığınıza səbəb olan işlər görməyə çalışarlar və isdədiklərinə nail olduqda gördükləri işdən həzz alarlar.”

Peyğəmbər (s)-dan nəql olunmuş başqa bir hədisdə deyilir: "Öz qonşularınızdan daim hal-əhval tutun, onların məişət çətinlikləri ilə maraqlanın və imkan daxilində onlara maddi yardımlar edin. Gecəni tox yatan və qonşunun ac olmasından xəbəri olmayan şəxs iman gətirməmişdir.

Peyğəmbər (s)-dan soruşurlar: "İnsan öz malından zəkatdan başqa sədəqə verə bilərmi? Buyurur: Bəli! Qohum və qonşularınız sizlərə pislik etsələr belə onlara sədəqə verin və onların maddi vəziyyətlərini yaxşılışdırmağa çalışın.”

İmam Sadiq (ə)-dan soruşurlar: "Qonşu kimlərə deyilir? Buyurur: Sizdən qırx ev fasiləsi olan evləri belə özünüzə qonşu hesab edin. Onlara yaxşılıq edin. Əgər bunun müqabilində sizə pislik etsələr mümkün qədər güzəşt edin və səbr etməyi hər şeydən üstün tutun. Bu da bir nəticə verməzsə onlara göstərdiyiniz yardımı bir müddət kəsin və onlara pislik etməkdən çəkinin.”

Qonşularınız sizdən odun, çörək və sair zəruri şeylər istədikləri zaman imkan daxilində onları əli boş qaytarmayın. Ruzinin bol olmasını istəyirsinizsə Allahın sizə bəxş etdiyi nemətlərdən onlara da sədəqə verin.

Rəvayətlərin birində deyilir: "Əli (ə)-ın yaxın adamlarından biri olan Səsəyə ibni Suhan xəstələnir. Əli (ə) onu görmək məqsədi ilə evinə gəlir. Söhbət əsnasında ona –Suhana belə bir tövsiyə edir: Bir an da olsun qəbiləndən uzaq düşmə, onların sevinci sənin sevincin, onların kədəri sənin kədərin olsun. Onlara əl tut və qarşılaşdıqları çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün əlindən gələni əsirgəmə. Belə edərsənsə Allahın razılığını qazanan şəxslər isə əməli saleh möminlər və təqvalı insanlardır.

Peyğəmbər (s)-ın zamanında baş vermiş döyüşlərdən birində Məkkə müşriklərindən bir neçə nəfəri müsəlmanlara əsir düşür. Edam hökmünü vermək üçün Peyğəmbər (s)-ın yanına gəlirlər. Onlardan birini qabağa çəkib edam etmək istədikdə Peyğəmbər (s)-a belə bir vəhy nazil olur, Ey Məhəmməd! Edam etmək istədiyiniz bu şəxs öz qəbiləsinə qarşı çox xeyirxah və mehriban olmuşdur. O, öz qəbiləsindən olan fəqir-füqaraya əl tutar və var-dövlətinin bir qismini kimsəsizlərə ehsan edərdi. Vəhy nazil olduqdan sonra Peyğəmbər (s) həmən şəxsin azad edilməsini əmr etdi. Sonra onu yanına çağırıb deyir: Bu əmr Allah tərəfindən nazil oldu və mən səni azad edirəm. Əsir təəccüblənərək soruşur: Sənin Allahın, Ona iman gətirənlərə bunlarımı əmr edir. Peyğəmbər (s) buyurur: Bəli! Sonra əsir şəhadət verərək İslamı qəbul edir və bundan belə bu gözəl adəti yerinə yetirəcəyinə söz verir.

Peyğəmbər (s) yetimlərə qayğı haqqında belə tövsiyə etmişdir; "Yetimləri himayəniz altına alın, onları sevindirməyə və eytiyaclarını ödəməyə çalışın. Yetimlərə qayğı göstərən və onları özündən razı salan şəxslər cənnətdə mənimlə qonşu olarlar. Onların var-dövlətini ələ keçirib haqlarını tapdalayan şəxslər isə Allahın rəhmətindən məhrum olub cəhənnəmi özlərinə vacib edərlər. Əli (ə)-dan nəql olunmuş hədisdə deyilir: "Allah-təala yetimə nəvaziş edib əlini onun başına çəkən şəxsə əlinin altında olan tükün miqdarında savab yazan və bu savablar axirətdə onun üçün nura çevrilər.

Peyğəmbər (s)-dan nəql olunmuş hədisdə deyilir: "Yetimlər ağladığı zaman Allahın ərşi lərzəyə gələr və Allah öz mələklərindən soruşar: Valideyinlərini itirmiş bəndəmi kim ağlatdı? Mələklər cavab verər: Pərvərdigara! Sən özün daha yaxşı bilərsən. Sonra Allah-təaladan belə bir nida gələr. And olsun öz izzət və cəlalıma onun könlünü alan bəndəmə cənnəti vacib edərəm.

Allah-təala Qurani-kərimdə buyurur: "Yetimin malına xəyanət edənlər dünya və axirətdə iki böyük əzaba düçar olarlar. Axirətdə cəhənnəmə sürüklənər, dünyada isə övladları həmən xəyanətlə üzləşərlər.

Imam Sadiq (ə)-dan nəql olunmuş hədisdə deyilir: "Qiyamət günü yetim malı yeyən kəslər qəbirlərdən çıxarıldıqları zaman ağızlarından alov püskürər. Onlar yetimlərin var-dövlətinə xəyanət edər, amma bu günün əzabından qorxmazlar.”

Yetim uşaqlar öz var-dövlətlərindən istifadə edə bilmədikdə bu iş onların babalarının və ya onların təyin etdikləri etibarlı şəxslərə həvalə olunur. Əgər onları himayə edən bir kəs tapılmazsa bu iş qazinin və ya onun təyin etdiyi şəxslərin öhdəsinə düşür. Bunlardan savayı yetimin malından kimsə istifadə edə bilməz. Əməli-saleh mömin bir şəxs Allaha xatir yetimlərə xidmət məqsədi ilə onların malından yalnız bir məqsədlə isdifadə edə bilər. O da bundan ibarətdir ki, yetimlərə olunan xidmət yalnız onların xeyrinə olmalıdır.Yetimləri himayə edən şəxs borca düşdüyü zaman onların malından istifadə edə bilməz. Əgər onları himayə edən şəxs uşağın babası və digər yaxın qohumu olarsa (zəruri hallarda) borcunu ödəmək məqsədi ilə onların malından isdifadə edə bilər.