Fədək sənədinin başqa vərəqləri

Belə bir sual yaranır ki, Fədək məsələsinin tamamilə aydın olmasına baxmayaraq, nə üçün Peyğəmbər (s)-in əziz qızının lehinə rəy verilmədi? Keçən fəsildə Fədəkin sənədi mötəbər islam sənədləri əsasında bəyan olundu və hər iki tərəfin dəlilləri aydın şəkildə əks etdirildi. Indi gərək onun möhtəvası barəsində düzgün mühakimə yürüdülsün. Bu sənəd hər hansı məhkəmədə araşdırılsa və hər hansı bir bitərəf hakimin nəzarəti altında baxılsa, nəticəsi Fədəkin Fatimə (ə)-ın mülkiyyətinə aid edilməsindən başqa bir şey olmayacaq. Indi isə onun sənədini araşdırırıq:
1. Xəlifənin həmfikirlərinin onunla apardıqları danışıqlardan məlum olur ki, Fədəkin müsadirə edilməsi əsas etibarı ilə xilafəti qoruyub hifz etmək, müxaliflərin qarşısında hakimiyyətin təməllərini möhkəmlətmək məqsədi daşıyırdı və "peyğəmbərlərin irs qoymaması" məsələsi Fədəkin müsadirə olunmasına zahirdə dini rəng vermək üçün idi. Müddəamızın şahidi budur ki, Zəhra (ə)-ın sözləri və gətirdiyi dəlillər xəlifəyə təsir etdikdə, qərara aldı ki, Fədəki ona qaytarsın, hətta Fatimə (ə)-ın adına bir qəbalə də tərtib etdi. Lakin gözlənilmədən Ömər məclisə daxil oldu və hadisədən xəbərdar olduqda xəlifəyə dedi: "Əgər sabah ərəblər sənin hökumətinlə müxalifətçilik etsələr, onlarla müharibə xərclərini nə ilə təmin edəcəksən?!" Bu danışıq heç bir gizli şey olmadan müsadirənin həqiqi səbəbini aydınlaşdırır və tarixdə hər hansı bir bəhanənin yolunu bağlayır.
2. Islam tarixçiləri və hədisçiləri nəql edirlər ki, "və ati zəl-qurba həqqəh" ayəsi nazil olanda Peyğəmbər (s) Fədəki Fatiməyə bağışladı. Bu hədislərin sənədi tanınmış səhabə olan Əbu Səid Xidriyə gedib çatır. Görəsən xəlifə Əbu Səidi çağırıb həqiqəti ondan soruşmalı deyildimi?! Əbu Səid kiçik bir adam deyildi ki, xəlifə onu tanımasın, yaxud onun dediklərinə şəkk etsin. Heç vaxt demək olmaz ki, islamın etibarlı hədisçiləri Əbu Səid barəsində belə bir yalan söyləmiş olsunlar. Çünki hədisi nəql edənlərin etibarlı şəxslər olmasından əlavə, onların sayı o qədərdir ki, sağlam əql onların yalan düzəltmək üçün müqəddimə qurmalarını qeyri-mümkün hesab edir. Əbu Səid bir hədis mənbəyi idi və ondan çoxlu hədislər nəql olunmuşdur. Hətta Əbu Harun Əbdi və Əbdüllah Əlqəmə kimi Əhli-beyt düşmənləri belə, Əbu Səidə müraciət etdikdən sonra öz düşmənçiliklərindən əl çəkmişdilər.
3. Təkcə Islamda deyil, hətta dünya məhkəmə normaları nöqteyi-nəzərindən bir kəs bir mülkdə təsərrüf etsə, əksi isbat olunmayana kimi onun malı sayılır. Bir şeyin sahibi olmayan bir şəxs başqasının ixtiyarında olan bir şeyə malik olmasını iddia etsə, iki adil (ədalətli) şəxs onun həmin şey üzərindəki sahiblik hüququna şəhadət verməlidir. Əks halda məhkəmə ixtiyar sahibini əsl malik kimi tanıyacaq. Şübhəsiz, Fədək Peyğəmbər (s)-in qızının mülkiyyətində idi və xəlifə tərəfindən onun müsadirə olunması hökmü çıxarılan zaman belə, həzrət Zəhra (ə)-ın işçiləri orada işləyirdilər. Həzrət Zəhra (ə)-ın Fədəkdə bir neçə illik ixtiyar sahibi olması və onun vəkil və işçilərinin orada olması onun həmin mülkə sahib olmasına aydın bir dəlil idi. Bununla belə, xəlifə Fatimə (ə)-ın ixtiyar sahibi olmasına məhəl qoymadı və onun işçilərini çıxartdı. Daha acınacaqlı hal budur ki, xəlifə mülk sahibi olmayan iddiaçıdan şahid tələb etmək yerinə, Peyğəmbər (s)-in qızından, özündən qeyrisinin mülkiyyətini inkar edən bir şəxsdən şahid tələb edirdi. Halbuki islamın məhkəmə qanunlarına görə, ona qarşı qaldırılan iddiaları inkar edən mülk sahibindən deyil, mülk sahibi olmayan iddiaçıdan şahid tələb olunmalıdır.
Əvvəllər qeyd olunduğu kimi Əmirəl-möminin Əli (ə) həmin vaxt xəlifənin səhv və xəta etməsini onun özünə anlatdı. Bundan əlavə, tarix də Fatimə (ə)-ın ixtiyar sahibi, əsl malik olduğunu isbat edir. Əmirəl-möminin Əli (ə) Bəsrə valisi Osman ibni Hüneyfə yazdığı məktubların birində belə deyir: "Bəli, səmanın kölgə saldığı yerlərdən yalnız Fədək bizim əlimizdə idi. Bəziləri ona paxıllıq etdilər, bəziləri də (Imamın özü və ailəsi) ona göz yumdular. Allah necə də yaxşı hakim və qazidir!"
Qarşıya belə bir sual çıxa bilər: Peyğəmbər (s)-in qızı özünün Fədək üzərində ixtiyar sahibi, özündən qeyrisinin isə mülkiyyətini inkar edən olduğuna görə, onun iddiaçı qarşısındakı vəzifəsi yalnız and içərək onları ifşa etmək idi. Bəs nə üçün xəlifə ondan şahid istəyəndə o həzrət and içməyib bir neçə nəfəri şahid olaraq özü ilə məhkəməyə apardı?! Bu sualın cavabı Əmirəl-möminin Əli (ə)-dan nəql etdiyimiz sözlərdən aydın olur. Çünki Peyğəmbər (s)-in qızı xilafətin göstərdiyi təzyiq nəticəsində şahid gətirməyə razı oldu. Halbuki Peyğəmbər (s) ailəsi Fədəkdən istifadə etdiyi ilk anlarından etibarən şahid gətirməyə heç bir ehtiyac duymurdu. Hətta əgər Peyğəmbər (s)-in qızının xəlifə tərəfindən şahid istənilmədiyi halda şahid gətirməsi fərz olunsa onda bu işin səbəbi bu ola bilərdi ki, Fədək kiçik yer, yaxud Mədinəyə yaxın olan bir qəsəbə deyildi ki, müsəlmanlar Fatimə (ə)-ın vəkil və malik olmasından tam şəkildə xəbərdar olalar. Fədək Mədinənin 140 kilometrliyində yerləşdiyinə görə Fatimə (ə) xəlifənin onun malikiyyətini və ixtiyar sahibi olduğunu isbat etmək üçün şahid istəyəcəyini ehtimal verdiyinə görə şahid yığmağa başlamış, onları məhkəməyə gətirmişdi.
4. Şübhə yoxdur ki, Fatimə (ə) "Təthir" ayəsinin hökmü ilə hər növ günah və böhtandan pakdır. Ayişənin özü "Təthir" ayəsinin Əhli-Beyt barəsində nazil olduğunu nəql etmişdir. Sünnü alimləri öz kitablarında bu ayənin Fatimə, onun əri və övladları (əleyhimüssəlam) barəsində nazil olduğunu təsdiq edirlər. Əhməd ibni Hənbəl özünün "Müsnəd"ində belə nəql edir: "Bu ayə nazil olduqdan sonra hər vaxt Peyğəmbər sübh namazını qılmaq üçün mənzildən çıxırdısa Fatimənin evindən keçəndə "əs-səlat" deyir və bu ayəni oxuyurdu. Bu iş altı ay davam etdi."
Bununla belə, görəsən xəlifənin Fatimə (ə)-dan şahid tələb etməsi düzgün bir iş idimi?! Halbuki xəlifənin özündən başqa Zəhra (ə)-a qarşı heç bir iddiaçı yox idi. Görəsən xəlifənin Zəhra (ə)-ın hər növ günahdan uzaq olması və paklığı haqda olan Quran ayəsini kənara qoyub ondan şahid tələb etməsi düz bir işdirmi?! Biz "nə üçün qazi öz elminə əməl etmədi?" demirik. Çünki elmin şahiddən güclü və möhkəm olmasına baxmayaraq, elm də şahid kimi səhv və xətaya düçar olur və yəqinin xətası zənn və gümanın xətasından azdır. Biz deyirik ki, nə üçün xəlifə Quranın Zəhra (ə)-ın günah və xətadan uzaq olmasına dair göstərişinə (halbuki bu, xətaya və səhvə yol verilməyən elmdir!) məhəl qoymadı?!
Əgər Quran xüsusi şəkildə Zəhra (ə)-ın mülkiyyətini göstərsəydi, xəlifə ondan şahid tələb edə bilərdimi?! Sözsüz ki, yox. Çünki, ilahi vəhyin əksinə olaraq hər hansı bir sözün deyilməsi qəbul ülunası deyildir. Həmçinin məhkəmədə qazi Quranın Zəhra (ə)-ın isməti (günahsızlığı) barədə olan göstərişi müqabilində ondan şahid istəyə bilməz, çünki o, "Təthir" ayəsinin hökmünə əsasən məsumdur və heç vaxt yalan danışmaz. Biz hakimin öz şəxsi elminə əməl edə bilməsi, yaxud əməl edə bilməməsi barədə bəhsə kirişmirik, çünki bu, geniş bir məsələdir və islam fəqihləri onun barəsində "Qəza" kitablarında söz açmışlar. Lakin xatırladırıq ki, xəlifə aşağıdakı iki ayəyə istinad etməklə Fədəkin sənədini xətm olunmuş elan edib, Peyğəmbər (s)-in qızının xeyrinə hökm çıxara bilərdi:
a) "Camaatın arasında qəzavət (hökm) edəndə ədalətlə qəzavət edin."
b) "Yaratdıqlarımızdan bir dəstəsi haqq yola gedir və haqq əsasında qəzavət edirlər."("Əraf" surəsi, ayə:180 )
Bu iki ayənin hökmünə görə məhkəmə qazisi haqq və ədalət əsasında qəzavət etməlidir. Deməli, Peyğəmbər (s)-in qızı pak olduğuna və dilinə heç vaxt yalan söz gəlmədiyinə görə, onun iddiası eynilə ədalət və həqiqətdir, məhkəmə də onu qəbul etməlidir. Amma görəsən, xəlifə nə üçün islamın məhkəmə üsulundan olan bu iki ayənin əksinə olaraq Fatimə (ə)-ın lehinə rəy vermədi?
Təfsirçilərin bəzisi ehtimal verirlər ki, bu iki ayədə məqsəd məhkəmə qazisinin məhkəmə qanunları və üsulları əsasında, haqq-ədalətlə qəzavət etməsidir, hətta əslində ədalətin əksinə olsa da belə; lakin ayənin təfsirində verilən bu ehtimal çox zəifdir, ayənin zahiri mənası da məhz əvvəlcə deyilənlərdir.
5. Xəlifənin həyat tarixinin araşdırılması göstərir ki, o, çox vaxt iddiaçıların sözünü şahidsiz qəbul edirmiş. Məsələn, Əli Xəzrəmi tərəfindən bir qədər beytül-mal Mədinəyə gətiriləndə Əbu Bəkr camaata dedi:–"Hər kəsin Peyğəmbərdən alacağı varsa, yaxud o həzrət ona bir şey vədəsi veribsə, gəlib götürsün."
Cabir xəlifənin yanına gəlib "Peyğəmbər vədə vermişdi ki, mənə filan qədər kömək edəcək" - deyəndə, Əbu Bəkr ona 1500 dirhəm pul verdi.
Əbu Səid deyir: "Əbu Bəkr tərəfindən belə bir xəbər yayılanda bir dəstə adam onun yanına getdi və müəyyən məbləğdə pul aldı. Onlardan biri də Əbu Bişr Mazini idi. O, xəlifəyə "Peyğəmbər mənə demişdi ki, nə vaxt ona mal gətirsələr onun yanına gedim" - deyəndə, Əbu Bəkr ona 1400 dirhəm pul verdi. Indi soruşmaq lazımdır ki, xəlifə nə üçün bu kimi iddiaçıların sözünü qəbul edib onlardan şahid istəmir, lakin Peyğəmbər (s)-in qızı barəsində inad göstərir, onun şahidi və dəlili olmamasını bəhanə sayaraq sözünü qəbul etmək istəmir?! Ümumi əmlak barəsində bu qədər "səxavətli" olan, hətta Peyğəmbər (s)-in sadəcə ehtimal olunan borclarının ödənib vədələrinə əməl edilməsinə müsbət münasibət göstərən bir qazi nə üçün o həzrətin qızına qarşı bu qədər zülm edir?! Xəlifəni Peyğəmbər (s)-in qızının sözünü təsdiq etməyə qoymayan iş məhz Ibni Əbil-Hədidin öz ustadı və Bağdadın müdərrisi Əli ibni Fardan nəql etdiyi mətləbdir. O, deyir: Mən ustadıma dedim:–Zəhra öz iddiasında doğru idimi?
Dedi:–Bəli.
Dedim:–Xəlifə onun düzdanışan bir qadın olduğunu bilirdimi?
Dedi:–Bəli.
Dedim:–Nə üçün xəlifə onun danılmaz haqqını özünə qaytarmadı?
Bu vaxt ustadım gülümsəyib vüqarla dedi:–Əgər o gün onun sözünü qəbul edərək doğru danışan bir qadın olduğuna görə şahid istəmədən Fədəki ona qaytarsaydı, sabah bu mövqedən öz əri Əlinin xeyrinə istifadə edib deyəcəkdi ki, xilafət Əliyə məxsusdur. Bundan sonra da xəlifə çıxılmaz vəziyyətdə qalıb xilafəti Əliyə tapşıracaqdı. Çünki, onu (özünün bu işi ilə) doğruçu bilirdi, lakin münaqişəyə son qoyulsun deyə, onu öz danılmaz haqqından məhrum etdi.

Kitabın adı: Vilayət günəşi (birinci cild)

Müəllif: Ayətullah Cəfər Sübhani