Həzrət Əli (ə)-ın nəzərində qardaşlar və onların vəzifələri
Əmirəl-möminin Əli (əleyhissalam) buyurur:"Qardaşlar iki dəstədirlər: Birinci: İnanılmış və həqiqi qardaşlar. İkinci: Zahiri qardaşlar. Amma, həqiqi qardaşlar insanın əli, qanadı və malı kimidirlər. Bəs nə vaxt belə inanılmış qardaş tanıdın, malını onun yolunda bağışla. Əlinlə ona kömək et. Hər kimlə dostdursadost ol, hər kimlə düşməndirsə, ona düşmən ol! Sirrini saxlayıb, eybini gizlət, yaxşılıqlarını aşkar et. Bil ki, onlar, qırmızı kibritdən də az tapılandırlar. Lakin, zahiri qardaşlardan yalnız, zahirdə bəhrələn və istifadə et. Bu yolda onlardan rabitəni üzmə. Ancaq, olanların batinindən bundan artıq bir şeyin intizarında olma! Onların şirin danışıq və rəftarı müqabilində, yaxşı rəftar edib şirin danış! "
Bu bəyanda Həzrəti Əli (əleyhissalam) insanların həqiqi və zahiri dostları müqabilindəki vəzifəsini təyin edir. Onlardan bəhrələnmə və vəzifə yollarını tanıtdırır. Yaxşı dostlardan ötrü mal, can və köməklərindən keçməli, zahiri dostlara isə gündəlik həyatda zahiri rəftarla kifayətlənməliyik.
Qardaşlıqda insafa riayət etmək
Həzrəti Əli (əleyhissalam) buyurur: "Qardaşlıq əlaqəsi, insaf və ədalətli rəftarla davam tapa bilər."(Müstədrəkül Vəsail. Cil. 2. səh. 61 )
Həzrət Məhəmməd (səlləllahu əleyhi və alehi və səlləm) yeddi yaşında, süd anası Həlimə Sədiyyəyə buyurur: Qardaşlarım hardadırlar? Cavab verir: Əziz övladım! Onlar, Allahın sənin vücuduna xatir bizə mərhəmət etdiyi qoyunları otarırlar. Həzrət buyurdu: Anacan mənim barəmdə insafla rəftar etməmisən! Anası soruşur: Nəyə görə? Buyurdu: Məgər layiqdir ki, mən xeymədə oturub süd içəm, amma qardaşlarım biyabanda günün altında qalsınlar."(Əh-hədis. Cil. 1 səh 285 )
Bu mövzuda yenə də İslam Peyğəmbəri (səlləllahu əleyhi və alehi və səlləm) buyurur: "Əməllərin ağası üçdür:
1. İnsafa riayət etmək
2. Allah yolunda qardaşa kömək etmək
3. Hər halda Allahı zikr etmək!"(Töhəful-uqul. səh. 235 )
İmam Sadiq (ə)-ın nəzərində qardaşlar
İmam Sadiq (əleyhissalam) buyurur: "Qardaşlar üç dəstədirlər. Bir dəstə qida hökmündə olub, insanının ona həmişə ehtiyacı vardır. Bu dəstə şəxslər aqillərdir. İkinci, o dostlar ki, insan üçün dərd və mikrob kimidirlər. Bu cür insanlar nadanlar və ağılsızlardır. Üçüncü: Şəfa verən dərmanlar kimidirlər. Belə şəxslər, aqil və zirəngdirlər."
Qardaşın hüquqları bəhsinin sonunda İslam Peyğəmbərindən (səlləllahu əleyhi və alehi və səlləm) mömin qardaşın möminin boynunda olan otuz ədəd haqqını zikr etmək yerinə düşərdi. Bəlkə də, bu rəvayət, həmin mövzuda ən geniş və ətraflı rəvayətdir.
Kitabın adı: İslamda hüquq nəzəriyyəsi
Müəllif: Qudrətullah Məşayixi