Hərəmin miqyası

76. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurub: Cəbrail (ə) həzrət Adəmi (ə) Səfa, həzrət Həvvani isə Mərvə dağlarından yerə endirib onlar üçün bir xeymə qurdu. Xeymənin sütunu qırmızı yaqutdan idi və onun parıltısı Məkkənin dağları və ətrafını parıldadırdı. Allah-taala o sütunun nuru yayılan hər bir yeri hərəm qərar verdi. Beləliklə də bu günkü hərəm miqyası, o sütunun nuru çatan yerlərdir. Çünki onlar Behiştdən idilər.

77. Həzrət imam Baqir (ə) buyurdu: Allah-taala hərəmindən dörd fərsəxdən dörd fərsəxdə hərəminin izxir otundan başqa otunun dərilməsi və ağacının qırılmasını haram etmişdir.

78. Əhməd ibni Məhəmməd Bəzənti nəql edir ki, həzrət imam Rza (ə)-dan hərəm və onun miqyası barəsində soruşdum ki, nə üçün onun bə᾽zi hissəsi daha yaxın və bə᾽zi hissəsi isə daha uzaqdır?

Həzrət (ə) buyurdu: Allah-taala Adəmi (ə) Behiştdən yerə gətirdikdə onu Əbu Qubeys dağında endirdi. Adəm (ə) qorxudan və Behiştdə eşitdiklərini (orada) eşitmədiyindən Allaha şikayət etdi. Allah-taala qırmızı bir yaqutu yerə endirərək, onu Kə᾽bənin yerində qərar verdi. Adəm (ə) onun ətrafında təvaf edir və onun da nuru hərəmin miqyasınadək çatırdı. Onun hədd və hüdudunu nişanladırlar və beləliklə də Allah-taala onu hərəm qərar verdi.

Hərəmin miqyası barədə izahat

Rəvayət və alimlərin sözlərində hərəmin miqyası bir bəridin bir bəridi həddində tə᾽yin olunmuşdur. Hər bərid, dörd şər᾽i fərsəx olduğu üçün, hərəmin təqribi məsahəti on altı kvadrat metr fərsəxdən ibarətdir. Məkkədən bir az böyük olan bu məsahət, Allahın əmin-aman hərəmi adı ilə tanınmış və onun özünəməxsus hökmləri vardır. Məkkə şəhərinin hər tərəfindən hərəm miqyasını tə᾽yin etmək barədə müxtəlif nəzərlər irəli sürülmüşdür ki, bu barədə daha məşhur sayılan və qəbul edilmiş nəzəriyyəni qeyd edirik:

Belə ki, hərəm Mədinə yolu ilə Məkkənin üç mil, Yəmən yolu ilə Əzutuləbən tərəfinin yeddi mil, Çəddə yolu ilə Əl-əğşali ayrıcının on mil, Taif yolu ilə on bir mil, İraq yolu ilə Məqtə᾽ dağının xill döngəsindən yeddi mil və Cə᾽ranə yolu ilə Ali Əbdullah ibni Xalid dərəsindən doqquz mil fasiləsində yerləşir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu fasilələr təqribidir və bə᾽zi tədqiqatçı alimlər, bu miqyasın Məscidul-həramın divarına qədər olan ölçüsünü hesablamış və onu zira᾽ ölçüsü ilə bəyan etmişlər ki, yuxarıdakı ölçülərlə müəyyən həddə qədər fərqli sayılır. Məslən, Fasi Ərəfə yolundan hərəmin Taif cəhətindən olan miqyasını otuz yeddi min on yeddi kiçik zira᾽ (əl barmağının ucundan dirsəyə qədər olan fasilə) qeyd etmişdir.

Hərəm miqyasını tanıyıb, aydınlaşdırmaq böyük əhəmiyyətə malik olub, bir çox hökmlərlə sıx bağlılığı vardır. Bu isə hər tərəfdə əlamət adı ilə tikilmiş miqyası bildirən nişanələrlə çox asandır. Bu miqyaslar Cəddə və Cə᾽ranə miqyaslarından başqa hamılıqla həzrət Cəbrailin (ə) göstərişi və həzrət İbrahimin (ə) əli ilə tikilmiş və tarix boyu dəfələrlə tə᾽mir edilmişdir ki, həzrət İsmail (ə), Qusəyy ibni Kulab və həzrət Peyğəmbər (s) onu tə᾽mir edənlər sırasındadır. Həmçinin daha sonra xəlifələr də onları dəfələrlə tə᾽mir etmişlər. Hal-hazırda aparılar tədqiqatlar bu əlamətlərin öz yerində qaldığını göstərir. Belə ki, altı miqyas əlaməti, yalnız daxil olan yollarda hərəmin hüdudunu müəyyənləşdirir. Hərəmin ümumi miqyası isə daha genişdir.

Kitabın adı: Quran və hədis baxımından Həcc və Ömrə əməlləri