Göz, o vaxt yaxın görən olur ki, qərniyyə və göz qarası ilə fasilə, adi haldan çox və ya göz qarası ilə göz şəbəkiyyəsindəki fasilə, təbii haldan çox olmuş olsun. Yaxud, göz qarasının qüdrəti həddən çox olmuş olsun. Bu cür hallarda, əşyanın təsviri göz şəbəkiyyəsindən qabaqda görünür.
Uzaq görənlik, o halətdir ki, yaxın görməkliyin əksinə olsun. Yəni, qərniyyə təbəqəsinin fasiləsi, gözün qarası ilə az olsun. Yaxud, gözün qarasında zəiflik olsun. Bu zaman əşyaların təsviri şəbəkiyyə sisteminin arxasında qərar tutur. Yaşlı halda çox vaxt göz, uzaq görən olur. Ona görə də bu eybi, "göz qocalığı" adlandırırlar. Göz qocalığında göz getdikcə öz qüvvəsini əldən verir və şəbəkiyyə üzərində təsvirləri cəmləşdirməyə qüdrəti olmur. Təxminən, bir metrə yaxın məsafədən əşyanın şəkli göz şəbəkiyyəsinə uyğun şəkildə düşmür. Beləliklə, göz qocalığında əşyanı bir metrdən az məsafədə görmək olur. Ondan uzağı görməkdən ötrü, münasib vasitədən kömək almaq lazımdır.(İnsan bədənini tanımaq, səh. 5-22 )
Gözün fiziki quruluşu ilə tanış olduqdan sonra indi də onun şəri dəyərinə diqqət edək.
Gözün şəri cəhətdən dəyəri
İmam Xomeyni özünün "Təhrirul-vəsilə" kitabında yazır:
"İki gözün qanbahası, insanın tam qanbahası qədərdir. Onların hər birisi, tam qanbahasının yarısıdır. Bu məsələdə fərq etmir ki,gözü torlu görən olsa və ya gözü çəp olub, iki-iki görən olsa, balaca göz olsa, gecə yaxşı görüb gündüz kor olsa, gecə kor olsa, gözü xəstə olsa, bütün bunlar qanbahasında sağlam göz hökmündədir.
Əgər qaranlıqda, onun gözündə ağlıq olsa və bu ağlıq görmə qabiliyyətinə zərər yetirməsə, tam qan bahası var. Əgər bu hal görməkliyə təsir etsə, o qədər də qan bahasından əskilir. Bu o haldadır ki, müəyyən olunmaq qabiliyyəti olsun. Əgər müəyyən oluna bilməsə, onda "ərş"var. Yəni, sağlam və eybli gözlə fərqi hesablanmalıdır.”(Təhrirul-vəsilə, cild. 2, səh. 572 )
"Məbani təkmilətil-minhac"kitabında, qan bahası barəsində yazır:
"İki gözün qan bahası, insanın qan bahasıdır."Bu cümlənin izahında yazır: Əshab arasında bu məsələdə ixtilaf yoxdur. Bəlkə də, Şeyx Tusi və İbni Zöhrə, şiə alimlərindən qeyriləri arasında da ixtilaf olmadığını iddia etmişdirlər. "Məmalik" kitabında bu məsələdə "icma"iddiası olunmuşdur. O cümlədən rəvayətlərdən sənəd kimi Əbdullah İbni Sənan, İmam Sadiq (əleyhissalam)-dan nəql edir, buyurur:
"İnsanın bədənində hər nə cütdürsə, hər biri üçün insanın qanbahasının yarısı qədərdir.”
Sonra cümləni, göz haqqında bu cümlə ilə davam etdirir:
"Onların hər birisində, insanın yarım qanbahası qədərdir. Bunda, sağlam və qeyri-sağlam gözün arasında fərq yoxdur.”
Ayətullahil-uzma Gülpayiqani, bir qızın gözünün kor olması sualına cavabında buyurur:
"Qadının bir gözünün qanbahası, kamil bir qadının qan bahasının yarısı qədərdir.”(Məcməul-məsail, cild. 3, səh. 255 )
Bəli! İnsanın iki gözünün dəyəri, bütün bədəninin dəyəri qədərdir.
وَأَمَّا حَقُّ رِجْلَيْكَ فَأَنْ لا تَمْشِي بهِمَا إلَى مَا لا يَحِلُّ لَكَوَلا تَجْعَلْهُمَا مَطِيَّتَكَفِي الطَّرِيقِالْمُسْتَخِفَّةِ بأَهْلِهَا فِيهَا فَإنَّهَا حَامِلَتُكَوَسَالِكَةٌ بكَ مَسْلَكَ الدِّينِ وَالسَّبْقُ لَكَ، وَلا قُوَّةَ إلا بالله.
"İki ayağının haqqı odur ki, onlarla, sənə rəva olmayan yerlərə qədəm götürmə. Onlarla, yol gedənin abır-həyasını aradan aparacağı yerə getmə. Çünki, onlar səni həml edirlər və səni dinə tərəf aparırlar. Sənin qarşıya getməyinə səbəb olurlar. Allahdan başqa heç bir güc-qüvvə yoxdur!” ("Məkarimul-əxlaq” kitabında cümlə belə gəlib: Həmin iki ayaqlaSiratın
körpüsündə duracaqsan. Diqqət et ki, səni titrətməsin və Allahın qəzəb atəşinə atmasın.)
Qurani-Kərimdə, "ricl" (ayaq) kəlməsi çox işlənib. Buyurur: "Ayağınla qədəm at və yol yeri.”(Sad” surəsi )
"Ricl" sözünün cəm şəkli, "ərcul" vəznində olur. "Əraf" surəsinin 195-ci ayəsində buyurur: "Məgər onların yeriyən ayaqları var?"
Həmçinin, Quranda, yol yeriyərkən iki ayaq arasındakı fasilə mənasını bildirən "xutvə" və qədəm mənasında olan "xətvə" kəlməsindən istifadə edib. Birinci kəlmənin cəm şəkli, "xutuvat”, ikinci kəlmənin cəm şəkli isə "xətəvat" kimi işlənilir.(Məcməul-bəyan, cild. 1, səh. 252 ) Quran buyurur:
"Ey insanlar! Yer üzündəki şeylərin təmiz və halal olanlarını yeyin, Şeytanın izi ilə getməyin! Həqiqətən, Şeytan sizinlə açıq-açığına düşməndir.”(Bəqərə surəsi, ayə:168 )
Şeytanın izinə düşmək, ona tabe olmaq deməkdir. Yəni, Şeytanın vəsvəsə və dəğdəğələrnə tabe olmaq. Həqiqətdə, yol getməkdə tabeçilik odur ki, tabe olan, ayağını tabe olunanın ayaq izinin yerinə qoysun və onun kimi yol getsin. Bu kəlmə (xutuvat), cəm şəklində Quranda beş yerdə gəlmişdir: Bəqərə surəsi, 168-208-ci ayələr; Nur surəsi, 21-ci ayə; Ənam surəsi, 142-ci ayə. Bütün bunlarda məqsəd, insanın öz həyatında, Şeytanın həva-həvəslərinə tabe olmayıb, Peyğəmbərlər vasitəsi ilə nişan verilmiş doğru, düzgün və məntiqi yolla getmələrinə təşviqdir.(Qamus Quran, cild. 2, səh. 264 )
Kitabın adı: İslamda hüquq nəzəriyyəsi
Müəllif: Qudrətullah Məşayixi
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6734
Bu gün: 2
