Hədislərdə İmam Mehdinin (ə.f) qeybə çəkilməsinin səbəbləri (3-cü hissə)
İkinci mərhələdə müzakirəni 4 əsas üzərində aparacağımızı qeyd etmişdik. Birinci əsası qeyd etdikdən sonra ikinci əsasa, yəni hədisin sənədinin araşdırılmasına başladıq. Araşdırdığımız hədisin sənədində bəzi ravilər barədə məlumatı isə bu yazıda qeyd edirik:
Hənnan ibn Sədir (Sudeyr) – Mərhum Mamaqani deyir: "Onun barəsində üç rəy mövcuddur:
1. Siqədir. Bu Şeyx Tusinin "əl-Fihrist” kitabında onun barəsində dediyi rəydir”. Rəyini qüvvətləndirmək üçün aşağıdakı dəlilləri qeyd edir:
a) İbn Məhbub və icma əhlidən olan digərləri ondan çoxlu sayda hədis nəql etmişlər;
b) Onun çoxlu sayda hədis nəql etməsi;
c) Hədislərinin möhkəm və doğru olması;
d) Onun nəql etdiyi hədislərin məqbul olması.
Əgər bu dəlillər olmasa da belə, Şeyx Tusinin onu siqə hesab etməsi kifayətdir.
2. Müvəssəqdir. Bu "Vəcizə” və "Bəliğ” kitablarında qeyd olunan rəydir.
3. Zəifdir. Ayətullah Mamaqani onun keysaniyyə firqəsindən olduğu üçün belə rəy verib.
Əvvəla qeyd edək ki, o keysaniyyə yox, vaqifi məzhəbindəndir. İkincisi, başqa məzhəb və firqələrdən olmaq ravinin siqə olması ilə ziddiyyət təşkil etmir. Ğəyyas ibn İbrahim, Həfs ibn Ğəyyas və s. adlarını çəkmədiyimiz onlarla qeyri-məzhəbdən olan ravilərin hədisi isə nəql və onların dediklərinə etimad edilir.
Mərhum Xoyi deyir: "Şeyx Səduqun Hənnan ibn Südeyrə yetişən nəql yolu səhihdir”. Sonra üç nəql yoluna işarə edərək deyir: ”Hər üç yol səhihdir”. (Möcəmür-ricalul-hədis, c/6, səh/302)
Südeyr ibn Həkim ibn Süheyb (Səhib) əs-Səyrəfi-Südeyr İmam Səccad (ə), İmam Baqir (ə) və İmam Sadiqin (ə) səhabələrindəndir. Ondan cəmi 21 hədis nəql olunmuşdur. O cümlədən piyada və ya miniklə İmam Hüseynin (ə) qəbrinin ziyarət edilməsinin savabı barədə nəql edilən hədisi qeyd etmək olar.
İbn Şəhraşub onu İmam Sadiqin (ə) xüsusi səhabələrindən biri kimi tanıtdırır. Onun xüsusi səhabələrdən olması dediklərini qəbul etmək üçün kifayət edir, ya yox? Bu isə ayrıca bir mövzudur. Lakin qısa desək, kifayət deyil.
Hədislərə əsasən isə o, ikili şəxsiyyətdir. Bəzi məlumatlarda o mədh, bəzilərində isə məzəmmət olunur.
Südeyri mədh edən hədislər
1. Hüseyn ibn Əlvanın İmam Sadiqdən (ə) nəql etdiyi hədis:
انه قال - و عنده سدیر - : «ان الله اذا احب عبدا غته بالبلاء غتا و انا و ایاکم - یا سدیر - نصبح و نمسی
İmam Sadiqin (ə) yanında idik, Südeyr də orda idi. İmam (ə) buyurdu: ”Həqiqətən, Allah bəndəsini sevdiyi zaman onu müsibət və bəlalara qərq edər. Ey Südeyr! Mən və siz səhəri belə (bəla və müsibətlər içində) açır və belə də gecələyirik”.
Bu hədisdə ilk öncə Allahın sevdiyini bəlaya qərq edəcəyi deyilir. Sonra İmam (ə) Südeyrə xitab edərək bu məsələnin ona da şamil olduğunu deyir. Hədisdən də göründüyü kimi, İmam (ə) onu mədh edir.
Ayətullah Xoyi deyir: "Bu hədisin özü belə sənəd baxımından problemlidir. Çünki hədisin sənədində etimadlı olmayan Əhməd ibn Übeyd adlı ravi vardır”.
2. Zeyd Şəhamın İmam Sadiqdən (ə) nəql etdiyi hədis:
انی لاطوف حول الکعبة و کفی فی کف ابی عبدالله علیه السلام . فقال: و دموعه تجری علی خدیه، فقال: یا شحام! ما رایت ما صنع ربی الی . ثم بکی و دعا، ثم قال لی: یا شحام! انی طلبت الی الهی فی سدیر و عبدالسلام بن عبدالرحمان - و کانا فی السجن - فوهبهما لی وخلی سبیلها
Zeyd Şəham deyir: "İmam Sadiqin (ə) əlindən tutub Kəbəni təvaf edirdim. İmamın (ə) göz yaşları yanağından axırdı. "Ey Şəham! Allahın mənə necə minnət qoyduğunu görmədin!” – deyib ağlayaraq dua etdi. Sonra buyurdu: "Ey Şəham! Mən Allahdan zindanda olan Südeyr və Əbdüssalam ibn Əbdürrəhmanın azadlığını istədim. Allah da onları mənə bağışlayıb yollarını açdı (zindandan azad etdi)”.
Bu hədisə əsasən də Südeyr mədh olunub. Əllamə bu hədisi mötəbər hesab edir. Əllaməyə görə bu hədisin sənədində heç bir irad yoxdur. Lakin Ayətullah Xoyi bu hədisi də zəif hesab edərək deyir: "Bu hədis zəifdir. Çünki hədisin sənədində Əli ibn Muhəmməd Qüteybi adlı ravi vardır. Bu şəxs Kəşşinin hədis (nəql etdiyi) şeyxlərindən olmasına baxmayaraq, etimadlı deyildir”.
Ayətullah Xoyinin ikinci iradı isə budur ki, hətta biz hədisin sənədinin zəif olmasına göz yumsaq da, yenə də bu hədis Südeyrin etimadlı olmasına dəlil deyil. Hədis İmamın (ə) onlara (Südeyr və Əbdüssalama) qarşı mehriban olduğunu çatdırır. Belə ki İmam (ə) bütün tərəfdar və şiələrinə qarşı bu münasibətdə idi. Buna görə də bu hədis Südeyrin etimadlı şəxs olmasına dəlil ola bilməz.
Ayətullah Xoyi cənablarının buyurduqlarını qəbul etmək bir az çətindir. Çünki hədisdə "məhəmmət” kəlməsi istifadə olunub ki, məhəbbət və ehtiram iki fərqli məfhumdur. İmamın (ə) qarşısında dayanan (və tərəfdarlarından olmayan) şəxsə qarşı o həzrət (ə) bu cür xüsusi inayət etməz. Bu hədisə əsasən, onun siqə olmasını əldə etməsək də, onun etibarlı və yaxşı insan olduğunu deyə bilərik.
Əllamə Hilli deyir: "Bu hədis o iki nəfərin (Südeyr və Əbdussalamın) uca məqamından xəbər verir”. (Xülasətül-əqval, səh/165)
Səhv etmirəmsə, Mərhum Xoyinin hədisləri araşdırma metodu ilə İmam Xomeyninin metodu eynidir. Onlara görə bir hədisdə kimsə mədh olunursa və bu hədis elə həmin mədh olunan ravi tərəfindən nəql edilirsə, nəticədə dövr yaranır. Yəni bu hədisin qəbul olunması onu nəql edən ravinin qəbul olunmasından, onun etimadlı və siqə olması isə elə həmin nəql etdiyi hədisdən asılıdır ki, bu da doğru hesab edilmir.
İmam Xomeyni də bu barədə belə deyir: "Bu tip hədislər onu nəql edənin mədh edilməsinə deyil, onun barəsində sui-zənn etməyə səbəb olur". (Külliyyat fi elmur-rical, səh/152)
Bu iki hədisin sənədindəki iradlara göz yumsaq, istinad baxımından onlarda heç bir irad yoxdur.
Südeyri məzəmmt edən hədislər
Muhəmməd ibn Əzafərin İmam Sadiqdən (ə) nəql etdiyi hədis:
ذکر عنده علیه السلام سدیر فقال: «سدیر عصیدة بکل لون
İmam Sadiqin (ə) yanında Südeyrdən söhbət düşdü və İmam (ə) buyurdu: "Südeyr hər rəngə düşün əsidədir (halvadır). (Yəni hamı ilə oturub-durur).
Ayətullah Xoyi bu hədis barədə deyir: "Birincisi, bu hədisin sənədi iradlıdır, çünki hədisin sənədində etimadlı olmayan Əli ibn Muhəmməd adlı ravi vardır. İkincisi isə bu hədis Südeyrin məzəmmət olunmasına dəlil ola bilməz. İmam (ə) bu ifadə ilə Südeyrin hər rəngə düşsə də belə, həqiqi simasının və şəxsiyyətinin heç vaxt dəyişməyəcəyini demək istəyib. Yəni halvanın həqiqətinin hər rəngə düşməsinə baxmayaraq, dəyişmədiyi kimi onun şəxsiyyəti və həqiqəti də sabit və dəyişilməzdir".
Müəlla ibn Xüneys deyir: "Əbdüssəlam, Südeyr və digərlərinin məktublarını (İraqdan) İmam Sadiqin (ə) hüzuruna apardım. Bu qara geyimlilərin qiyam etdiyi zamana təsadüf etdi. İsa ibn Musa kimi yolunu azaraq Abbasilərin libasını əyninə geyinən bəzi ələvilərdən də aldanaraq bu qiyama qoşulanları vardı. Abbasilər hələ xilafəti ələ keçirmədiklərinə baxmayaraq, bunlar Abbasilərin hökuməti ələ keçirmələri üçün zəmin yaradanlardan oldular. Belə bir şəraitdə yazılmış və İmama (ə) təqdim etdiyim məktublarda deyilirdi: ”Biz hadisələrin sizin idarəniz altına (Hakimiyyətin sizin əlinizə) keçməsinə ümid edirik. Bu barədə nəzəriniz nədir?” İmam (ə) məktubları oxuyub mövzudan agah olduqda məktubları yerə atdı və buyurdu:
اف، اف! ما انا لهؤلاء بامام! اما یعلمون انه انما یقتل السفیانی
"Of! Of! Mən bunların imamı deyiləm! Bunlar bilmirlərmi ki, bu işi (qiyam edərək hakimiyyət qurub ümmətə xəlifəliyi) Süfyanini öldürən şəxs (İmam Mehdi (ə.f) edəcək?! ” ( Üsuli-Kafi, c/8, səh/331, hədis/509)
Bu hədisin Südeyrin məzəmmət olunmasına dəlalət etdiyi deyilir. Çünki hədisdə İmam Sadiq (ə) "mən onların imamı deyiləm” cümləsini işlətmişdir.
Ayətullah Xoyi deyir: "Əvvəla, bu hədisin raviləri arasında Səbbah ibn Səyabə adlı şəxsin varlığına görə hədis sənəd baxımından zəifdir. Digər tərəfdən də bu hədis də Südeyrin məzəmmət olunmasını isbatlamaq gücünə malik deyil. Çünki bunlar xilafətin İmam Sadiqə (ə) yetişməsini arzu edirdilər. Lakin xilafətin Süfyanini qətlə yetirəcək şəxsə (İmam Mehdi (ə.f) yetişəcəyindən qafil idilər. İmam Sadiq də (ə) bu bəyanı vasitəsilə onları həqiqətlərdən agah etdi və məsələni onlara başa saldı”. (Möcəmür-ricalul-hədis, c/8, səh/36)
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6734
Bu gün: 2
