Təvəssül (Lüğətdə və elmi dildə)
Təvəssül sözü ərəb sözü olaraq "vəsilə” sözündən götürülmüşdür. Əbu Əbdurrəhman əl
Xəlil ibn Əhməd əl Fərahidi "Kitəb əl eyn” də "vəsilə” maddəsinin izahında belə demişdir:
"Rəbbimə vəsilə qərar verdim, yəni elə bir iş dördüm ki, onun vasitəsilə rəbbimə
yaxınlaşdım. Hər hansı bir şəxsə bir yazı ya da bir qohumluq əlaqəsi ilə vasitəçilik etdim,
yəni həmin şeylərlə ona yaxınlışdım.”
Ismayıl ibn Həmmad əl Cövhəri "Əl sihah tac əl lüğət və sihah əl ərəbiyyət” də belə
demişdir: "Vəsilə başqasına yaxın olmaqdan ötrü istifadə olunan bir şeydir.”
Lüğət kitablarında "vəsilə” sözünü təhqiq etməyə o qədər də ehtiyac yoxdur, çünki bu açıqaşkar
olan məfhumlardandır. "Vəsilə” sözünün həqiqəti bir şeyi vasitə qərar verməklə hədəfə
yetişməkdən ibarətdir ki, bu da hədəf və məqsədlər dəyişdikcə dəyişikliyə məruz qalır.
Allahın razılığını qazanmaq istəyən hər bir insan onun razılığını cəlb edən saleh əməlləri
onun dərgahında vəsilə qərar verir. Duasının qəbul olmasını istəyən hər bir insan şəriətdə
vəsilə sayılan şeyləri onun hüzuruna təqdim edir. Allah evini, Kəbəni ziyarət etmək istəyən
insan isə Allah evinə çatdıran vasitələrlə dua edir. Beləliklə, təvəssül sözünün mənası açıqaşkar
olduğu üçün dilçi alimlərin bu sahədə dediyi sözləri nəql etməməyi qərara alırıq,
baxmarayaq ki, onların sözləri bir-birinə daha oxşardır.
Bu məqamda isə təvəssül (bəndənin öz rəbbinə duasının qəbul olması üçün) hər hansı bir
şeyin vəsilə olaraq təqdim edilməsidir. Misal olaraq deyə bilərik ki, əgər bəndə Allahın gözəl
adlarını, uca sifətlərini, əzəmətini və paklığını xatırlayıb dilinə gətirərsə və sonda isə öz
diləyini diləyərsə artıq Allahın gözəl sifətlərini öz hədəfinə yetişməkdən ötrü vəsilə qərar
vermiş olur. Həmçinin digər təvəssüllər də bunun kimidir və hətta demək olar ki, təvəssül insanın fitri və vicdani bir fəryadıdır. İmam Sadiq (ə) belə buyurmuşdur: "Allah təala
hadisələri yalnız və yalnız öz səbəbləri ilə baş verməsini istəmiş və buna görə də hər bir şeyə
bir səbəb qərar vermişdir.” Əgər vəsilə hər hansı bir şey üçün təbii səbəb olarsa onda onların arasında yalnız adi
əlaqənin olması şərtdir. Doymaq istəyən hər bir insan su içərsə bu onu rahat etməz, çünki su
ilə aclıq arasında heç bir əlaqə yoxdur. Buna görə də aqil insanlar bu üslubu öz dünya
həyatlarında vicdani stimul və yaxud da təcrübi amillə rəhbər tuturlar. Məlumdur ki,
Zülqərneyn dağların arxasından gəlib fitnə-fəsad törədib, insanları qətlə yetirən Yəcuc və
Məcuc tayfalarının şərrindən xilas olmaq üçün dəvət olunduqda bu dəvəti qəbul edib onların
şərrindən qurtarmaq üçün möhkəm təbii vasitələrə əl ataraq belə deyir: "Mənə ərimiş mis
gətirin onun üzərinə töküm. "Beləliklə, onlar həmin dağı nə aşa bildilər, nə də onda deşik aça
bildilər.” (Əl Kəhf surəsi, 96 və 97-ci ayələr).
Göründüyü kimi belə mühüm bir məqamda bu ilahi insan (Zülqərneyn) təbii səbəbdən
istifadə etdi. Çünki hədəflə vəsilə arasında rabitəyə ehtiyac var idi və həmin hədəf isə bu iki
qan içən tayfanın şərrindən qurtarmaq üçün iki dağ arasında səddin yaradılması idi. Bunun
üçün dəmir parçalarını iki dağın arasına yığandan sonra dəmirçilərə əmr edir ki, ərimiş misi
gətirsinlər və həmin səddin üzərinə töksünlər, beləliklə, iki dağ arasındakı boşluqda möhkəm
bir sədd tikilir. Bu səddin daşı dəmir parçaları, torpağı isə ərimiş mis olur.
Bu və bunun kimi məqamlarda insan həyatı hədəflə vəsilə arasında sadəcə olaraq təbii bir
əlaqənin yaradılması üzərində qurulmuşdur. Amma bu maddi aləmdən fərqli olan başqa, yəni
mücərrəd bir aləmdə isə səbəblər bizə məlum olmadığı və heç bir elmi təcrübəyə tabe
olmadığı üçün, daha dəqiq desək, bu aləm qeybi (bizə məlum olmayan) həqiqətlərdən
sayıldığı üçün insan bunlara yol tapa bilmir. Bunun üçün də səmavi elçilər və peyğəmbərlərin
bəyanına, şəriət və vəhyin köməyinə ehtiyac yaranır. Yalnız onlar bizə hər hansı hədəflə
vəsilə arasında olan əlaqəni açıqlaya bilərlər.
Bu prinsipi əldə əsas tutaraq Allahın razılığını qazanmaq, günahlarımızın bağışlanması,
dualarımızın qəbul olunması, məqsədlərə çatmaqdan ötrü yalnız şəriətin təyin etdiyi, açıqaşkar
işarə etdiyi vəsiləyə tapına bilərik. Bu çərçivədən kənara çıxmaq insanı qanunvericilik
uçurumuna və bidət qətlgahına sürükləyir.
Bütün əsrlərdə yaşayan müsəlmanlar istər səhabələr olsun, istərsə də onlardan sonra gələn
tabeinlər olsun bu çərçivədən kənara çıxmamış. Şəriətin təvəssül sahəsində dəvət etdiyini əxz
etmiş, icazə verilməyəni və mötəbər saymadığını isə tərk etmişlər. Bu kitabda biz sizlərə şəriətin icazə verdiyi, düzgün bildiyi və peyğəmbərin, onun seçilmiş xəlifələrinin təşviq
etdiyi təvəssülləri təqdim edirik. Buna görə də əsas mətləblə kifayətlənərək artıq söz-söhbətdən
çəkinmişik...
Kitabın adı: İslam şəriətində təvəssül məfhumu
Müəllif: Əllamə Cəfər Sübhani
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6721
Bu gün: 0
