Reyin tarixi
Rey İranın qədim məntəqələrindən biridir. Reydəki abidələr miladdan əvvəl dördüncü minilliyə aid edilir və qədimilik baxımından iki hissəyə bölünür:
1. "Reye-bərrin" və ya "Reye-Ulya" (yuxarı Rey) adlanan qədim Rey. Şəhərin bu hissəsi islamdan öncə tikilmiş böyük bir hasarın arasında, Əli bulağının cənubunda yerləşirdi.
2. Sonuncu yüzilliklərə aid olan "Reye-zirin" və ya "Reye-sufla" (aşağı Rey) adlanan hissə. Bu hissə əvvəlki hissənin, yəni yuxarı Reyin cənub-şərqində və "Bibi-Şəhrəbanu" dağının cənubunda yerləşir. Təqribən miladdan 300 il əvvəl "Selekos", "Uruyus" adını Reyə qoydu. "Əşkanilər"in dövründə bu ad dəyişilib "Ərsakiya" və "Ərəşkiyyə" oldu.
Sasanilərin hakimiyyəti zamanı "Rey" adını aldı. Bu şəhərin əhalisi islam qoşunlarının şəhərə daxil olması ilə islamı qəbul etdilər. İlkin dövrlərdə onların əksəriyyəti əhli-təsənnün idi, lakin hicrətin ikinci yüzilliyinin birinci yarısında şiə məzhəbini qəbul etdilər. İslamın hakimiyyəti zamanı Rey Bəni Üməyyə liderlərinin sığınacağına çevrildi. Bu şəhər məzhəbi qarşıdurmalardan çox ziyan görmüşdü. 617-ci (h.q.) ildə monqolların hücumuna məruz qaldı və əhali kütləvi şəkildə qılıncdan keçirildi. Bu qırğının nəticələri aradan qalxmamış 786-cı (h.q.) ildə Teymurun qoşunu tərəfindən viranəyə çevrildi və bundan sonra Rey abadlıq üzü görmədi. Müasir Reyin yaxınlığında qədim Reyin viranələri hələ də qalmaqdadır.
Reyin tarixi abidələri
Bu şəhərin qədim tarixi abidələri kimi, Əli bulağının üstündə yerləşən Əşkanilər sarayının xarabalıqlarını, Sərsərə dağı üzərində Sasanilərdən qalma daş rəsmlərini, Reyin Əminabad hissəsində yerləşən Bibi Şəhrəbanu türbəsini, Toğrul bürcünü, ibn Babəveyh türbəsini, Misgərabad dağının ətəyində yerləşən Harun ər-Rəşid zindanını, imam Həsənin (ə) övladlarından olan həzrət Əbdüləzimin (ə) hərəmini, həzrət imam Rizanın (ə) qardaşı imamzadə Həmzənin türbəsini və imam Səccadın (ə) övladlarından olan imamzadə Tahirin hərəmini misal kimi göstərmək olar.
Kitabın adı: Ziyarətnamələr
Müəllif: Mir Cəfər Eyyubzadə