Üzrxahlıq və üzr qəbul etməyin növləri
Fərz edin ki, dostunuzla mübahisə etmisiniz. Ona pis bir söz deyib, sonradan peşman olub üzürxahlıq etmək qərarına gəlmisiniz. Bu üzürxahlıq "mən pis iş görməmişəm” demək deyil. Əksinə, öncə etiraf edib, sonra üzr istəyirsiniz. Səhvinizə ötəri yanaşması üçün özünüzü kiçildirsiniz.
Üzr istəyən şəxs bəzən üzürxahlığın kamillik səbəbi olduğunu düşünür. Buna görə ədəbli olması üçün üzürxahlıq edir. Bu şəxs qarşı tərəfin üzürxahlığı qəbul edib, etməyəcəyini düşünmür. Onunçün yalnız əxlaqi vəzifəsini yerinə yetirmək əhəmiyyətlidir. Bu üzrün qəbul edilməsinə ehtiyacı olmayan şəxsin üzrxahlığıdır.
Bəzən qətlə yol vermiş şəxsə edam hökmü çıxarılır. Mərhumun varislərinin razılığı olmayanadək bu şəxsdən edam hökmü götürülmür. Bu halda qətlə yol vermiş şəxs üzürxahlıq üçün mərhumun varislərinin yanına gedir. Onun üçün üzrünün qəbul edilib, edilməyəcəyi çox əhəmiyyətlidir. Çünki onun ölümü və həyatı bundan asılıdır. Beləliklə, mərhumun varisləri onu bağışlayanadək üzürxahlıq edir, yalvarır rəhm istəyir. Çünki başqa heç bir yolu yoxdur. Minacatın bu hissəsində bəyan olunmuş üzürxahlıq bu üzürxahlıqdandır.
Üzrü qəbul etməyin də müxtəlif şəkilləri var. Bəzən üzürxahlıq edənin sadəcə üzrünü qəbul edirlər. Bəzən isə, ona qəsdən belə etmədiyini bildirir, deyirlər: "Mən sizi tanıyıram. Siz elə bir insan deyilsiniz ki, bilərəkdən belə bir pis işə yol verəsiniz.” Bəzi vaxtlar üzrü qəbul etməkdən əlavə qarşı tərəfə necə üzr istəmək lazım olduğu öyrədilir. Bəzən, qarşı tərəf ondan üzr istəyir və ona təsəlli verir.
Yəni adi insan üzrləri qəbul edir. Daha üstün insan dolayı yolla qarşı tərəfə necə üzr istəmək lazım olduğunu öyrədir. Bundan da üstün insan üzr istəməkdə qabağa düşür və üzr istəyən şəxsə təsəlli verir.
Kitabın adı: Münacatın əzəməti
Müəllif: Mishab Yəzdi