334. Hakimlik
1522. Qəzavət haqqı olmayanlar.
Qur‘an:
"Ey Davud! Biz səni yer üzündə xəlifə (və canişin) etdik.Camaat arasında haqq-ədalətlə hakimlik et və heç vaxt istəklərinə tabe olma ki, səni Allahın yolundan döndərməsin. Həqiqətən də, Allahın yolundan çıxanlar qiyamət gününü unutduqlarına görə (cəza olaraq) böyük əzab görəcəklər.»
Hədis:
5275. İmam Əli (ə) (Qazı Şureyhə xitabən):«Ey Şureyh! Sən elə bir yerdə oturmusan ki, orada peyğəmbər, peyğəmbərin vəsisi və bədbəxt birisindən qeyri kimsə əyləşməz.»
5276. İmam Sadiq (ə): «Hakimlik etməkdən çəkinin. Çünki hakimlik (mənsəbi) əslində, qəzavətdə bilikli olan, müsəlmanlar arasında ədalətlə hökm çıxaran imamındır. Peyğəmbərə və peyğəmbərin vəsisinə məxsusdur.»
1523. Hakimlik üçün tağutun yanına gedənlər və zalım hakimlər.
Qur‘an:
"Sənə nazil olana və səndən əvvəlkilərə nazil olunanlara iman gətirdiklərini sananları görmürsənmi? (Bununla belə) əslində tağutu inkar etməyə əmr olunduqlarına rəğmən aralarında tağutun hökm verməsini istəyirlər.»
«Hakimlik etmiş olsan, onların arasında ədalətlə hakimlik et ki, Allah imdada yetənləri sevir.»
Hədis:
5277. İmam Sadiq (ə) (Borc və ya irs mala görə aralarına ixtilaf düşən və hakimlik üçün tağuta müraciət edən iki səhabəsi haqda buyurduğundan): «Kim hakimlik üçün tağuta (və zalım hakimlərə) müraciət etsə və onun xeyrinə hökm çıxarılsa, aldığı şey haramdır. Açıq-aşkar onun haqqı olmuş olsa belə. Çünki Allah-taala tağutu küfr saymağı əmr etməsinə baxmayaraq, onu tağutun hökmü ilə almışdır.»
5278. Allahın Peyğəmbəri (s): «Məbadə sizlərdən (şiələrdən)biri başqasının əleyhinə zalım hakimə şikayət etsin. Əksinə, siz öz aranızda hökmlər və hakimliklə tanış olanı aramalı və onu öz aralarında hakim etməlisiniz. Çünki mən onu sizin qazınız etmişəm. Deməli, öz aranızda hakimlik üçün onun yanına gedin.»
1524 . Qəzavətin əhəmiyyəti.
5279. Allahın Peyğəmbəri (s): «Kimə qəzavət işi tapşırılsa, o bıçaqsız baş kəsmiş kimidir. Ərz edildi: Ey Allahın Peyğəmbəri! Baş kəsmək dedikdə məqsədiniz nədir? Buyurdu: Cəhənnəm odu.»
5280. Allahın Peyğəmbəri (s): «Qiyamət günü ədalətli qazını gətirər və ondan elə tələbkarcasına sorğu-sual edilər ki, "ey kaş, hətta, heç vaxt iki nəfər arasında bir xurmanın üstündə belə, hakimlik etməyəydim" deyər.»
5281. İmam Sadiq (ə): «Nəvavis (cəhənnəmdə bir yerdir) özündə istinin yüksək hərarətindən Allahın dərgahına şikayət etdi. Sonra Allah ona xitabən buyurdu: Sakit ol! Həqiqətən, qazıların yerinin hərarəti, səndən daha çoxdur."
1525 . Qəzavət etməkdə könüllülük.
5282. Allahın Peyğəmbəri (s): "Kim qazılıq mənsəbi üçün çalışarsa və ona çatmaqdan ötrü müxtəlif şeylərə əl atarsa, Allah onu özbaşına buraxar. Kim onu qəbul etməyə məcbur olarsa, Allah onu möhkəm saxlamaq üçün bir mələk göndərər."
5283. İmam Əli (ə) (Malik Əştərin Misirə hakimlik təyinatı barədə fərmanından): «Camaata hakimlik üçün, rəiyyət içində ən yaxşı və ən üstün saydığını seç! Elə birisi olsun ki, işlər onu karıxdırmasın (ixtilafların həllində aciz qalmasın), iddia tərəfləri (mübarizələri) onu öz rə‘yində tərsliyə və inadkarlığa məcbur etməsin. Ayağı büdrəməsin və haqqı tapdayanda (öz hökmünün səhv olduğunu anladıqda) haqqa qayıtmaqdan çəkinməsin. Özünü tamahın uçurumuna atmasın və işlərin səthi dərki ilə kifayətlənməsin, onu dərindən və dəqiq başa düşməyə çalışsın. Şübhəli hallarda hamıdan artıq ehtiyatlı və ləng olsun. Hamıdan daha çox dəlil və sübut axtarsın. Şikayətçilərlə üzləşməkdən az bezsin, iddialardakı həqiqətləri tapmaqda hamıdan dözümlü olsun. Həqiqəti aydınlaşdıqda (hökm çıxarmaqda) hamıdan daha artıq qətiyyət göstərsin. Elə insan olsun ki, mədh və sitayiş onu aldadıb xudbinləşdirməsin, təşviq və təhrik onu hansısa səmtə meylləndirməsin. Əlbəttə belə insanlar azdır. Onda özün onun hakimliyinə çox nəzarət et.»
5284. İmam Sadiq (ə): «Kim fiqhdən(hüquqi məsələlər və məhkəmə hökmləri) azacıq bilmiş olsa, heç vaxt hakimliyə tamah gözü ilə baxmaz.»
1526. Hakimliyin qaydaları.
1. İddiaçı tərəflər arasında bərabərliyəriayət etmək
5285. Allahın Peyğəmbəri (s): «Kim müsəlmanlar arasında hakimliyə mübtəla olsa, onlara qarşı baxışları, işarələri, oturub-durmağında bərabər rəftar etsin.»
5286. İmam Əli (ə) (Şureyhə xitabən): «Müsəlmanlara qarşı baxışlarında, danışığında, oturub-durmağında bərabərliyə riayət et ki, yaxınların sənin müdafiənə (və zülmünə) ümidvar olmasın, düşmənlərin sənin ədalətinə ümidlərini itirməsinlər.»
2. Səsini qarşı tərəfin səsindən yuxarı qaldırmamaq.
5287. İmam Əli (ə) (Əbu əl-Əsəd Doəliyə "xəyanət və cinayət törətmədiyim halda, məni qazılıqdan niyə uzaqlaşdırırsınız?» sualına cavabından): "Çünki gördüm ki, sən səsini qarşı tərəfin üstünə qaldırırsan.»
3.Yorulduğunu bildirməmək.
5288. İmam Əli (ə) (Şureyhə xitabən): «Məbada hakimlik iclasında yorğunluğunu və narahatlığını bildirəsən. Bu elə bir yığıncaqdır ki, Allah onda mükafat qərar vermiş, düzgün hakimlik edən üçün gözəl ehtiyat nəzərdə tutmuşdur.»
4. İddiaçı tərəflərin sözünü dinləmək.
5289. Allahın Peyğəmbəri (s) (Əliyə (ə) xitabən): «İki nəfər mühakimə üçün sənin yanına gəldikdə, qarşı tərəfin sözlərini dinləməmiş birinci tərəfin xeyrinə hökm çıxarma! Belə etsən (hər iki tərəfin sözlərini dinləsən) hökm səninçün aydınlaşar.
Əli (ə) buyurdu: Bu tövsiyədən sonra qəzavət işi mənimçün çox asanlaşdı. Peyğəmbər (s) o həzrət üçün bu duanı etdi: İlahi! Qəzavəti ona anlat!"
5. Qəzəbli halda hakimlik etməmək.
5290. İmam Əli (ə): (Şureyhə xitabən): «Qəzavət yığıncağında kiminləsə pıçıldaşma, əgər əsəbləşsən, dur get və qəzəbli halda heç vaxt hakimlik etmə!»
6. Yuxulu halda hakimlik etməmək.
5291. «Mustədrəkul Vəsail»: «Allahın Peyğəmbəri (s) qazının qəzəbli, ac halda və ya mürgü vura-vura hakimlik etməsini qadağan etmişdir.»
7. Ac və susuz halda hakimlik etməmək.
5292. İmam Əli (ə) (Şureyhə xitabən): «Nəsəbir şey yeməmiş, qəzavət məclisində əyləşmə.»
8. İddiaçı tərəflərin heç birinə süfrə açma.
5293. İmam Sadiq (ə): «Bir kişi Əmirəl-möminin yanına gəlib bir neçə gün o həzrətin qonağı oldu. Sonra əvvəlcədən (yəni gəldiyi ilk gündən) Əmirəl-mömininə demədiyi bir məsələdən iddia qaldırdı. Həzrət buyurdu: Sən şikayətçisən? Ərz etdi: Bəli. İmam buyurdu: Mənim yanımdan get! Çünki Allahın Peyğəmbəri (s) şikayətçinin qaraşı tərəf olmadan qazıya qonaq olmasını qadağan etmişdir."
9. Dəlilləri təlqin etməmək.
1527 . Allahın kömək edib yol göstərdiyi qazılar.
5295. Allahın Peyğəmbəri (s): «Elə bir müsəlman qazı yoxdur ki, iki mələk onunla olub həqiqət axtarıncaya qədər onu haqqa tərəf yönəltməmiş olsun. Ancaq həqiqət ardınca düşməyib qəsdən zülm və haqsızlıq etsə, həmin iki mələk bezib onu öz halına buraxarlar.»
5296. İmam Əli (ə): «Allahın rəhmət əli, qazının başının üstündə hərəkətdədir. Nə vaxt zülm və haqsızlıq etsə, Allah onu öz halına buraxar.»
1528. Qazıların növləri.
5297. İmam Sadiq (ə): «Qazılar dörd dəstədir: üç dəstəsi odda, bir dəstəsi isə cənnətdədir. Bilərəkdən haqsız hökm verən qazı oddadır. Bilməyərəkdən (hökm və qanunlardan xəbərsiz) nahaq hökm verərsə, o da oddadır. Bilmədən doğru hökm verənin yeri də oddur. Bilə-bilə doğru-dürüst hökm verən qazının yeri isə cənnətdir.»
1529. Qadının hakimliyi.
5298. Allahın Peyğəmbəri (s): «Qadın hakim olub camaat arasında hakimlik etməməlidir.»
5299. İmam Baqir (ə): «Qadın nə hakimlik kürsüsünü, nə də əmirlik kürsüsünü öhdəsinə götürməz.»
1530. Dəlil-sübuta və şahidə əsasən qəzavət.
5300. Allahın Peyğəmbəri (s) (Bir qədər köhnəlmiş əşya və mirasa görə ixtilaf səbəbindən, iki nəfər hakimlik üçün Allahın Peyğəmbərinin yanına gələndə): «Ola bilər ki, sizlərdən biri dəlil və sübut gətirməkdə o birindən dilli-dilavər olsun. Belə isə mən qardaşının haqqından onun xeyrinə hökm çıxardığım hər bir kəs üçün, əslində bir parça od verirəm.» Bu vaxt həmin iki kişidən biri dedi: «Mən öz haqqımı qarşı tərəfə bağışladım.» Allahın Rəsulu buyurdu: Yox, gedin və malları haqq-ədalətlə bölün. Onda püşk atın və bundan sonra bir-birinizə halal edin.»
5301. Allahın Peyğəmbəri (s) (Torpaq üstündə bir kişi ilə iddiası olan və hakimlik üçün onunla Həzrətin yanına gələn Əmrulqeysə xitabən): «Aşkar dəlilin (və şahidin) varmı?» Ərz etdi: «Yox.» Buyurdu: «Onda ona and verdir.» Əmrulqeys ərz etdi: «Onda mənim torpağımı götürəcək.» Buyurdu: «Əgər and içməklə sənin torpağını götürcə, Allah qiyamət günündə onun üzünə baxmaz və əməlini qəbul etməz, ağır əzab verər.» Belə olan halda, həmin kişi qorxuya düşərək torpağı Əmrulqeysə qaytardı.»
5302. İmam Əli (ə): «Bu beş məsələdə qazı (onlar barədə) hökmün zahirinə əməl etməlidir: vəlilik (Allahın və imamın hər bir kəsə və ya uşağın vəlisinə verdiyi qəyyumluq və vəlilik haqqıdır), həyat yoldaşları (yəni müsəlmanlar arasında məşhur olan evlənmək məsələsi), miraslar, kəsilənlər (yəni, müsəlmanların kəsdiyi heyvanların halal olması) və şəhadət. Şahidlər zahirən etimada və inama layiq olarlarsa, şəhadətləri qəbul olunar və onların batinlərini axtarmaq lazım deyil.»
5303. İmam Sadiq (ə): «Ali Məhəmmədin Qaimi (ə) zühur edəndə, Davudun hökmü ilə camaat arasında hakimlik edəcək və bəyyinəyə (sübuta və şahidə) ehtiyacı olmayacaq. Böyük Allah bu hökmü ona ilham edəsək və o, öz elmi ilə qəzavət edəcək.»
1531. İmamın əmri. Ehey, bu bir hakimlikdir!
5304. İmam Sadiq (ə): «Məktəb uşaqları yazılarını Əmirəl-mömininin qarşısına qoyurlar ki, onlardan ən yaxşısını seçsin. Həzrət buyurur: Ehey! Bu bir hakimlikdir! Burada zülmə yol vermək, qəzavətdə zülm etmək kimidir! Öz müəlliminizə deyin ki, tənbeh etmək məqsədilə üçdən artıq zərbə vursa, qisas olunacaq.»
Kitabın adı: Mizanul – hikmət (xülasəsi) 2-ci cild
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6734
Bu gün: 1
