Sürgün olunanlar kimlər idi?

1. Malik Əştər. O, Rəsuli-Əkrəm (s)-in dövründə olmuşdur və rical elmini yazanlardan heç biri onun şəxsiyyətini zəif göstərməmişlər. Əmirəl-möminin Əli (ə) öz sözlərində onu, indiyə kimi heç kəsi vəsf etmədiyi şəkildə vəsf etmişdir.("Nəhcül-bəlağə"nin şərhi (Ibni Əbil-Hədid), 6-cı cild, səh.77 (Təzə çap); "Nəhcül-bəlağə", 38-ci məktub) Malikin vəfat etməsi xəbəri Imam (ə)-a çatdıqda dərindən təəssüflənib buyurmuşdu: "Bilirsənmi Malik kim idi?! Əgər dağ olsaydı, onda onun yüksək zirvəsi idi (heç bir quş onun yüksəkliklərinə çatmazdı) və əgər daşdan olsaydı, onda bərk bir daş idi. Malik, sənin ölümün bir dünyanı qəmgin, başqa bir dünyanı isə şad etdi. Ağlayanlar gərək Malik kimilərə ağlasınlar. Görəsən, Malik kimi bir şəxs varmı?!"("Istiab", 1-ci cild, səh.197 )
2. Zeyd ibni Suhan. Onun barəsində Əbu Əmrin "Istiab" kitabında yazdığını nəql etmək kifayətdir: "O, öz qəbiləsində nüfuzlu, fəzilətli və dindar bir şəxsiyyət idi. Qadisiyyə döyüşündə bir əlini itirmiş və Cəməl döyüşündə Əli (ə)-ın tərəfində döyüşərkən şəhadət şərbətini içmişdi." Xətib Bağdadi yazır: "Zeyd gecəni ibadətlə, gündüzləri isə orucla keçirərdi."("Məarif" (Ibni Qüteybə), səh.176)
3. Zeydin qardaşı Səsəə. O da Zeyd kimi böyük bir şəxsiyyət, söz ustası və dindar idi.
4. Əmr ibni Həmiq Xüzai. O, Peyğəmbər (s)-in dostlarından biri idi və o həzrətdən çoxlu hədis öyrənib hifz etmişdi. Rəsuli-Əkrəm (s)-ə bir qab süd verəndə həzrət onun barəsində dua etdi və buyurdu: "Ilahi, onu öz cavanlığından bəhrələndir!"("Tarixi-Bəğdad", 8-ci cild, səh.439 )
Bu şəxslə tanışlıq bizi sürgün olunan digər şəxslərin vəziyyətləri ilə tanış edir. Çünki, "insan öz dostunun dinindədir" qanununun hökmünə əsasən, onların hamısı bir fikir və ideya əsasında bir yerə toplaşaraq dövrün xəlifəsi və onun məmurlarının əməllərini tənqid edirdilər. Onların hamısının həyatını və siyasi, mənəvi və elmi məqamlarını bəyan etmək sözün uzanmasına səbəb olar. Müxtəsər olsun deyə, sürgün olunan digər şəxslərin mühüm xüsusiyyətlərini bəyan edirik.
Kəb ibni Əbdüh öz imzası ilə üçüncü xəlifəyə bir məktub yazaraq Kufə hakimlərinin yaramaz işlərindən şikayət etdi və məktubu çatdırmaq üçün Əbu Rəbiəyə verdi. O, məktubu Osmana verəndə dərhal yoxlanıldı. Osman məktubu bir yerdə yazanların (lakin imzalamayan) və Əbu Rəbiəyə verənlərin hamısının adlarını soruşdu, lakin o, adları deməkdən boyun qaçırdı. Xəlifə qasidi tənbeh etmək qərarına gəldi, lakin Əli (ə) bu işə mane oldu. Sonra Osman özünün Kufədəki valisi Səid ibni Asa əmr verdi ki, Kəbə iyirmi şallaq vursun, sonra onu Reyə sürgün etsin.("Tarixi-Təbəri", 3-cü cild, səh.372-373; "Ənsab", -ci cild, səh 41-43 )
Peyğəmbər (s) səhabəsi Əbdürrəhman ibni Hənbəl Cəmhi Mədinədən Xeybərə sürgün edildi. Onun təqsiri bu idi ki, xəlifə Afrikanın qənimətlərinin xümsünü Mərvana bağışlayanda onun bu işini tənqid etdi və bir şerlə belə dedi:–"Afrikanın qənimətlərinin xümsünü Mərvana verdin, onu başqalarından üstün tutdun və öz qohumlarını himayə etdin." Osman sağ olan müddətdə bu şəxs Xeybərdə sürgündə idi.("Tarixi-Yəqubi", 2-ci cild, səh.150)

Kitabın adı: Vilayət günəşi (birinci cild)

Müəllif: Ayətullah Cəfər Sübhani