Fədək sənədlərində nöqsan yox idi

Bu qədər aşkar sənədlərlə belə, nə üçün və hansı dəlilə görə Fədək barəsində düzgün və layiqincə mühakimə yürüdülmədi?! Müsəlmanların xəlifəsi ümmətin hüquqlarının keşikçisi, onların mənafeyinin himayəçisi olmalı idi. Əgər Fədək doğrudan da ümumi əmlakın bir hissəsi idisə və müvəqqəti olaraq Peyğəmbər öz ailəsindən olan bir nəfərin ixtiyarında qoymuşdusa, onda Peyğəmbər (s)-in vəfatından sonra müsəlmanların rəhbərinə tapşırılmalı və onun nəzarəti altında müsəlmanların ümumi işləri üçün xərclənməli idi. Bunu hamı qəbul edir. Lakin millətin hüquqlarını qorumaq və ümumi mənafeyini himayə etmək o demək deyil ki, onlar fərdi azadlıqdan məhrum edilsin, şəxsi mülkiyyətləri tapdalansın, fərdlərin xüsusi əmlakı ümumi əmlak kimi müsadirə olunub milli əmlak elan olunsun.
Islam dini ictimaiyyəti möhtərəm saydığı kimi, qanuni yolla əldə edilən fərdi mülkiyyətə də hörmət qoyur. Xilafət ümumi əmlakın hifz olunması və tələf olduqda qaytarılması üçün çalışdığı kimi, islamın rəsmi şəkildə qəbul etdiyi hüquqların və əmlakın qorunması üçün də çalışmalıdır. Ümumxalq əmlakını ümumi məsələ və üsullara riayət etmədən ayrı-ayrı şəxslərə vermək bir növ ictimaiyyətin hüququnun tapdalanması və zorakılıq sayıldığı kimi, islamın düzgün qanunları əsasında bir şeyə malik olan şəxsləri qanuni mülkiyyətdən məhrum etmək də bir növ ictimaiyyətin hüququna qarşı təcavüz və zorakılıq sayılır. Əgər Peyğəmbər (s)-in qızının Fədəkə sahib olması barəsində olan iddiası məhkəmə qanunlarına uyğun idisə və öz iddiasını isbat etmək üçün lazımi şahidləri vardısa, eləcə də məhkəmə hakiminin nəzərinə görə sənəd nöqsansız idisə, belə olan təqdirdə qazinin haqqı aşkar etməkdən, yaxud sənədin möhtəvasının əksinə olaraq öz təmayülünü aşkar etməkdən çəkinməsi ictimaiyyətin rifahının ziddinə olan bir əməl, islam ayinində məzəmmət olunan böyük bir günahdır.
Sənədin xüsusi hissələri isbat edir ki, onda heç bir nöqsan olmamışdır və islam məhkəmə qanunlarına görə xəlifə Peyğəmbər (s)-in qızının lehinə rəy verməli idi. Ona görə ki, əvvəla, tarixçilərin nəql etdiyinə uyğun olaraq Zəhra (ə) tərəfindən şahidlər gətiriləndən sonra xəlifə qərara aldı ki, Fədəki onun həqiqi sahiblərinə qaytarsın. Buna görə də Zəhra (ə)-ın Fədək üzərindəki mülkiyyət hüququnu bir vərəqə üzərində təsdiq edib Zəhra (ə)-a verdi, lakin Ömər hadisədən xəbərdar olduqda xəlifəyə etiraz etdi və vərəqəni alıb cırdı. Əgər Fatimə (ə)-ın şahidləri onun iddiasını isbat etmək üçün kafi deyildisə və sənədin "nöqsanı" vardısa, onda xəlifə heç vaxt onun lehinə rəy verməz və onun mülkə sahib olmasını rəsmi şəkildə təsdiq etməzdi.
Ikincisi, Fatimə (ə)-ın haqlı olduğuna şəhadət verənlər bunlar idi: 1. Əmirəl-möminin Əli (ə), 2. Həzrət Həsən (ə), 3. Həzrət Hüseyn (ə), 4. Peyğəmbər (s)-in qulamı Ribah, 5. Ümmü Əymən 6. Əsma Binti-Ümeys.
Görəsən bu şahidlər Fatimə (ə)-ın iddiasını isbat etmək üçün kafi deyildimi?! Hətta həzrət Zəhra (ə)-nın öz iddiasını isbat etmək üçün Əli (ə) və Ümmü-Əyməndən başqa bir kəsi məhkəməyə gətirmədiyini fərz etsək belə, görəsən bu iki nəfər onun iddiasını isbat etmək üçün kafi deyildimi?! Halbuki bu iki şahiddən biri Əmirəl-möminin Əli (ə)-dır. O, Qurani-Məcidin hökmünə ("Təthir" ayəsinə) uyğun olaraq hər növ günahdan pak və təmizdir, Peyğəmbər (s)-in buyurduğuna görə, "Əli haqq ilə, haqq da Əli ilədir. O, haqqın mehvəridir, həqiqətin çarxı onun ətrafına dövr edir." Amma xəlifə Imam (ə)-ın şahidliyini "gərək iki kişi, yaxud bir kişi və iki qadın şəhadət verələr", - deyə bəhanə gətirib qəbul etmədi.
Üçüncüsü, əgər xəlifənin haqdan boyun qaçırmasının səbəbi Fatimə (ə)-ın gətirdiyi şahidlərin müəyyən olunmuş həddən az olması idisə, bu halda islam məhkəmə qanunlarına görə xəlifə ondan and içməyi tələb etməli idi. Çünki, islam məhkəməsində mülkiyyət və borc məsələlərində bir şahid və bir andiçmə ilə hökm etmək olar. Nə üçün xəlifə bu qanunu icra etməkdən boyun qaçırdı və münaqişənin artıq həll olunub bitmiş olduğunu elan etdi?!
Dördüncüsü, xəlifə bir tərəfdən Fatimə (ə)-ın və onun şahidlərinin (Əli (ə) və Ümmü-Əymənin) sözlərini, digər tərəfdən isə Ömərin və Əbu Übeydənin iddiasını təsdiq etdi. (Onlar şəhadət vermişdilər ki, Peyğəmbər (s) Fədəkin gəlirini müsəlmanların arasında bölüşdürürdü). Sonra hökm edərək dedi: "Hamı düz deyir, çünki Fədək ümumi malın bir hissəsi idi və Peyğəmbər oranın gəlirindən öz ailəsinin yaşayışını təmin edir, qalanını isə müsəlmanların arasında bölürdü." Halbuki xəlifə Ömərin və Əbu Übeydənin sözlərində daha çox diqqət etməli idi, çünki onlar Fədəkin ümumi əmlakın bir hissəsi olmasına deyil, təkcə Peyğəmbər (s)-in oranın gəlirinin artıq qalanının müsəlmanların arasında bölməsinə şəhadət verdilər. Bunun Zəhra (ə)-ın mülkiyyəti ilə heç bir ziddiyyəti yoxdur. Çünki Peyğəmbər (s)-in öz qızı tərəfindən oranın gəlirinin artıq qalanını müsəlmanların arasında bölməyə icazəsi var idi. Aydındır ki, Fədəki almaq üçün xəlifənin bu cür mühakiməsi və onun batini istəyi səbəb olmuşdu ki, o, yalnız gəlirin müsəlmanlar arasında bölünməsinə şəhadət verən o iki nəfərin şahidliyini Zəhra (ə)-ın malik olmamasına dair bir dəlil gətirsin. Halbuki o iki nəfərin şəhadətinin Zəhra (ə)-ın iddiası ilə heç bir ziddiyyəti yox idi.
Daha maraqlısı budur ki, Zəhra (ə) özünün Fədək barəsindəki üslubunun elə Peyğəmbər (s)-in üslubu olacağına təminat vermişdi. Əgər Fədək doğrudan da ümumi əmlakın bir hissəsi olsaydı, həzrət Zəhra (ə)-ın razılığını cəlb etməyə nə ehtiyac var idi? Əgər şəxsi mülkü olsaydı, bu zaman malikin öz mülkünü təhvil verməkdən imtina etməsi oranı zorla ələ keçirmək üçün bir əsas ola bilməzdi. Hətta xəlifənin belə ixtiyarı olmadığını fərz etsək belə, o, mühacir və ənsarın diqqətini özünə cəlb etmək və onları razı salmaqla bu məntəqəni Fatimə (ə)-a verə bilərdi. Nə üçün belə etmədi? Peyğəmbər (s)-in sağlığında bu hadisənin oxşarı baş vermişdi və o həzrət müsəlmanların nəzərini cəlb etməklə bu işi həll etmişdi. Belə ki, "Bədr" döyüşündə Peyğəmbər (s)-in kürəkəni (Zeynəbin əri) Əbül-As əsir düşdü. Peyğəmbər (s) buyurdu ki, hər kəsin qohum-əqrəbasından əsir düşəni varsa, müəyyən məbləğdə pul ödəməklə onu azad edə bilər. Əbül-As Məkkənin şərafətli şəxsiyyətlərindən idi və besətdən qabaq Peyğəmbər (s)-in qızı ilə evlənmişdi. Amma besətdən sonra öz arvadının əksinə olaraq islamı qəbul etməmişdi. O, "Bədr" döyüşündə müsəlmanların əleyhinə döyüşdə iştirak etmiş və əsir düşmüşdü. O vaxt onun arvadı Zeynəb Məkkədə idi. Zeynəb ərinin azad olunması üçün anası Xədicənin toy gecəsində ona bağışladığı boyunbağını "fidyə" (əsirlikdən qurtarmaq üçün verilən pul) kimi göndərdi. Peyğəmbər (s)-in gözü qızının göndərdiyi boyunbağıya sataşanda ağladı. Çünki bu boyunbağı Xədicənin göstərdiyi fədakarlıqları, ən çətin anlarda Peyğəmbərə kömək etməsini, öz mal-dövlətini islamın inkişafı üçün xərcləməsini o həzrətin yadına saldı. Peyğəmbər (s) ümumi əmlakın ehtiramı saxlansın deyə, səhabələrinə buyurdu:–Bu boyunbağı sizə aiddir və onun ixtiyarı sizin əlinizdədir. Əgər istəsəniz, onun boyunbağısını qaytarın və Əbül-Ası da fidyə almadan azad edin.
Peyğəmbər (s)-in dostları bu təklifi qəbul etdilər. Ibni Əbil-Hədid yazır: "Bu hadisəni ustadım Əbu Cəfər Bəsri Ələvi üçün oxudum. O təsdiq etdikdən sonra əlavə etdi:–Məgər Fatimənin məqamı Zeynəbin maqamından üstün deyildimi?! Yaxşı olmazdımı ki, xəlifə Fədəki qaytarmaqla Fatimənin qəlbini şad etsin? Hətta Fədək müsəlmanların ümumi əmlakı olsaydı da belə.
Mən dedim:–"Peyğəmbərlər heç nəyi irs qoymurlar" - rəvayəti əsasında Fədək müsəlmanların ümumi malı idi. Necə mümkün ola bilərdi ki, müsəlmanların malını Peyğəmbər (s)-in qızına versinlər?!
Ustadım dedi:–Məgər Zeynəbin Əbül-Ası azad etmək üçün göndərdiyi boyunbağı müsəlmanların malı deyildimi?!
Dedim:–Axı Peyğəmbər şəriət sahibi idi, hər hansı hökmün icrasında rəhbərlik onun əlində idi, lakin xəlifələrdə bu ixtiyar yox idi.
Cavabda dedi:–Mən demirəm ki, xəlifələr Fədəki zorla müsəlmanlardan alıb Fatiməyə verməli idilər. Mən deyirəm ki, nə üçün dövrün xəlifəsi Fədəki qaytarmaq barədə müsəlmanların razılığını cəlb etmədi? Nə üçün Peyğəmbər kimi durub səhabələrin içində "camaat, Zəhra sizin Peyğəmbərinizin qızıdır. O istəyir ki, Peyğəmbər zamanında olduğu kimi Fədək xurmalıqları yenə də onun ixtiyarında olsun. Səmimi qəlbdən Fədəki ona qaytarmaq istəyirsinizmi?" - demədi?!
Ibni Əbil-Hədid axırda yazır: "Mən ustadımın gözəl və məntiqi bəyanı qarşısında cavab tapa bilmədim, onun sözünü qüvvətləndirmək əlaməti olaraq dedim:–Əbül-Həsən Əbdül-cəbbar da xəlifələrə belə etiraz edir və deyir ki, onların rəftarı şəriətə uyğun olsaydı belə, Zəhranın ehtiram və məqamını nəzər almamışdılar."

Kitabın adı: Vilayət günəşi (birinci cild)

Müəllif: Ayətullah Cəfər Sübhani