![]() | Fatimə Nuri Xuda 23 Ocak 2014 Xəbərləri: 3173 Şərhləri: 33 |
![]() | Admin 31 Ekim 2013 Xəbərləri: 2851 Şərhləri: 1509 |
![]() | Huseynci Medine 2 Mart 2014 Xəbərləri: 2056 Şərhləri: 2384 |
![]() | Yusifi Zehra 26 Aralık 2013 Xəbərləri: 1922 Şərhləri: 1689 |
![]() | Elya 20 Haziran 2014 Xəbərləri: 1379 Şərhləri: 2771 |
![]() | RuQeYyA 27 Ocak 2014 Xəbərləri: 783 Şərhləri: 3846 |
![]() | Aşiqi Rüqəyya 2 Mayıs 2015 Xəbərləri: 490 Şərhləri: 495 |
![]() | Ewqi_Kerbela 9 Mart 2014 Xəbərləri: 458 Şərhləri: 734 |
![]() | Sirli_melek 19 Aralık 2013 Xəbərləri: 367 Şərhləri: 3921 |
« Mart 2025 » | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Pt | Sa | Ça | Pr | Cu | Ct | Pz |
1 | 2 | |||||
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
31 |
Fədək firqələrin çəkişməsində və onların təzadlı siyasətləri dövründə
Xilafətin ilk günlərində Fədəkin ələ keçirilməsində, həmçinin Peyğəmbər (s)-in əziz qızının sərvətinin müsadirə olunmasından məqsəd hakim dairələrin iqtisadi bünövrəsini qüvvətləndirmək və həqiqi xəlifəni dünya malından məhrum etmək idi. Lakin islam hökuməti genişlənəndən sonra, böyük fəthlər nəticəsində bol sərvət sel kimi xilafət mərkəzinə axdı. Bu zaman xilafət aparatı artıq özünü Fədəkin gəlirindən ehtiyacsız görürdü. Digər tərəfdən, zamanın keçməsi ilə xəlifələrin islam cəmiyyətindəki xilafət əsasları möhkəmlənirdi. Atıq heç kim həqiqi xəlifə olan Əmirəl-möminin Əli (ə)-ın Fədəkin gəliri ilə müxalifətçilik fikrinə düşüb onların qarşısında cəbhə yaratmasını güman etmirdi.
Başqa xəlifələrin dövründə Fədəkin ələ keçirilməsinin əsas səbəblərinin (yəni xilafət aparatının iqtisadi bünövrəsini möhkəmlətmək) tamamilə aradan qaldırılmasına baxmayaraq Fədək məntəqəsi və onun gəliri əvvəldə olduğu kimi hakimiyyətə gələn hər xəlifənin siyasəti və sərvətinə tabe idi və xəlifə Fədək barəsində özünün Peyğəmbər (s) ailəsinə olan münasibətinə uyğun şəkildə qərara gəlirdi. Peyğəmbər (s) ailəsi ilə mənəvi əlaqələrini tamamilə kəsənlər Fədəkin öz həqiqi sahiblərinə qaytarılması ilə kəskin şəkildə müxalifət edir, onu hökumətin ümumi və xalis gəliri hesab edirdilər, hərdən də onu özünün, yaxud öz tərəfdarlarından birinin şəxsi mülkünə qatırdılar. Amma Peyğəmbər (s) ailəsinə az-çox məhəbbət bəsləyən, yaxud zamanın və siyasətin tələbi ilə Fatimə (ə)-ın övladlarının könlünü almaq istəyənlər başqa bir xəlifə tərəfindən siyasət dəyişilənə qədər onu Zəhra (ə)-ın övladlarına qaytarırırdılar. Buna görə də Fədəkin heç vaxt sabit bir vəziyyəti yox idi, o, müxtəlif çəkişmələrə və təzadlı siyasətlərə tabe idi. Hərdən öz həqiqi sahiblərinə qaytarılırdı, amma çox vaxt müsadirə olunurdu. Bir sözlə, bu, həmişə islamın həssas və müşkül məsələlərindən biri olmuşdur.
Xəlifələrin dövründən Əli (ə)-ın zamanına kimi Fədək sabit bir vəziyyətdə idi. Onun gəlirindən azacıq bir məbləğ yaşayış xərclərini təmin etmək üçün Peyğəmbər (s)-in ailəsinə verilir, qalanı isə sair ümumi əmlak kimi xəlifələrin nəzarəti altında sərf olunurdu. Müaviyə hakimiyyəti ələ keçirdikdən sonra onu üç nəfərin arasında bölüşdürdü: Bir hissəsini Mərvana, bir hissəsini Ömər ibni Osmana, bir hissəsini də oğlu Yəzidə verdi. Beləliklə, Fədək əldən-ələ dolandı, nəhayət, Mərvan ibni Həkəm öz xilafəti dövründə qalan iki hisəni də pulla alıb öz mülkünə qatdı, sonra da onu oğlu Əbdül Əzizə bağışladı, o da öz oğlu Ömər ibni Əbdül-Əzizə həddiyə etdi. Ömər ibni Əbdül-Əziz xilafətə çatanda Bəni-Üməyyənin islam cəmiyyətindəki rüsvayçı ləkələrinin çoxunu təmizləməyi qərara aldı. Buna görə də Peyğəmbər (s) ailəsinə olan meylinə görə əsil sahiblərinə qaytardığı (və zülm ilə alınmış) şeylərdən birincisi Fədək idi. O, Fədəki Həsən ibni Əlinin, (Imam Həsənin oğlunun) başqa rəvayətə görə isə həzrət Səccadın (ə) ixtiyarına verdi. Belə ki, Mədinənin valisi Əbu Bəkr ibni Ömərə bir məktub yazaraq fərman verdi ki, Fədəki Fatimə (ə)-ın övladlarına qaytarsın. Mədinənin valisi bəhanə gətirərək cavabında yazdı: "Mədinədə Fatimənin çoxlu övladı var, hər biri də ayrıca bir ailədə yaşayır. Mən Fədəki onların hansına qaytarım?"
Ömər ibni Əbdül-Əziz məktubun cavabını oxuduqda bərk narahat oldu və dedi:–"Əgər sənə bir inəyin başını kəsməyi əmr etsəm, Bəni-Israil kimi "o inəyin rəngi necədir?" - deyə bəhanə gətirəcəksən. Mənim məktubum sənə çatan kimi Fədəki Fatimə övladları arasında bölüşdür.
Xəlifənin ətrafında olanların hamısı Bəni-Üməyyədən idi və xəlifənin bu hökmündən bərk narahat olub dedilər: "Sən bu əməlinlə Şeyxeyni (Əbu Bəkr və Öməri) xataya saldın!"
Çox keçmədi ki, Ömər ibni Qeys bir dəstə adamla Şama daxil oldu və xəlifənin bu işini tənqid etdi. Xəlifə onların cavabında belə dedi:–Siz çox cahil və nadan adamsınız. Mənim bildiyimi siz də eşitmisiniz, lakin unutmusunuz. Mənim müəllimim Əbu Bəkr ibni Məhəmməd Ömər ibni Həzm atasından, o da babasından nəql etmişdir ki, əziz Peyğəmbər (s) buyurub: "Fatimə mənim canımın bir parçasıdır, onun qəzəblənməsi mənim qəzəblənməyimin, onun şad olmağı mənim şad olmağımın səbəbidir." Fədək xəlifələrin dövründə hökumətin xalis və ümumi əmlakı sayılırdı, sonra Mərvana tapşırıldı, o da atam Əbdül Əzizə bağışladı. Atam vəfat edəndən sonra irsən mənə və qardaşlarıma yetişdi. Qardaşlarım öz paylarını mənə bağışladılar. Mən də onu Rəsuli-Əkrəmin hədisinə görə Zəhranın övladlarına qaytardım."
Ömər ibni Əbdül-Əziz vəfat edəndən sonra Mərvan övladları bir-birinin ardınca rəhbərliyi ələ keçirdilər, hamısı da Ömər ibni Əbdül-Əzizin əksinə hərəkət etdilər. Fədək Mərvanın övladlarının xilafəti müddətində onların ixtiyarında idi və Peyğəmbər (s) övladları ondan tamamilə məhrum idilər. Əməvi dövlətinin süqut etməsindən və Abbasi dövlətinin yaranmasından sonra Fədəkin maraqlı taleyi var idi: Ilk Abbasi xəlifəsi Səffah Fədəki Əbdüllah ibni Həsənə qaytardı. Ondan sonra Mənsur onu geri aldı. Mənsurun oğlu Mehdi atasının əksinə olaraq Fədəki Fatimə (ə) övladlarına qaytardı. Mehdi vəfat edəndən sonra onun Musa və Harun adlı iki oğlu biri digərindən sonra xilafəti ələ keçirdilər və Fədəki Peyğəmbər (s) ailəsindən alıb öz ixtiyarlarına keçirdilər, nəhayət, Harunun oğlu Məmun xilafətə keçdi. Bir gün Məmun zorla alınan (qəsb olunan) əmlakı sahiblərinə qaytarmaq və şikayətlərə rəsmən baxmaq üçün məzlumların yazdıqları məktubları araşdırırdı. Həmin gün əlinə keçən ilk məktub özünü Fatimə (ə)-ın vəkili və nümayəndəsi adlandıran bir nəfərin yazdığı məktub idi. O, Fədəkin Peyğəmbər (s) ailəsinə qaytarılmasını tələb edirdi. Xəlifə bu məktuba baxdıqda gözləri yaşla doldu. Əmr etdi ki, məktubu yazanı çağırsınlar. Bir müddətdən sonra qoca bir kişi xəlifənin məclisinə daxil oldu, Fədək barəsində Məmunla söhbətə başladı. Bir qədər söhbətdən sonra xəlifə qane oldu və fərman verdi ki, Fədəkin Zəhra (ə)-ın övladlarına qaytarılması üçün Mədinənin valisinə məktub yazsınlar. Məktub yazıldı, xəlifə onu imzaladı və icra olunmaq üçün Mədinəyə göndərildi. Fədəkin Peyğəmbər (s) ailəsinə qaytarılması şiələrin sevincinə səbəb oldu. Dibil Xüzai bu barədə bir qəsidə oxudu. Onun ilk beytinin tərcüməsi belədir:
"Zəmanənin üzü güldü, çünki Məmun Fədəki Haşim övladlarına (onun həqiqi sahiblərinə) qaytardı."
Məmunun 210-cu h.q. ildə Mədinənin valisi Qeys ibni Cəfərə yazdığı bu məktub çox maraqlıdır. Onun xülasəsi belədir: "Möminlərin əmiri (yəni xəlifə), Allah dinində və islam xilafətində sahib olduğu yüksək mövqe və Peyğəmbər ailəsi ilə olan qohumluq səbəbi ilə Peyğəmbər sünnəsini qoruyan və o həzrətin hökmlərini icra edən ən ləyaqətli şəxsdir. Əziz Peyğəmbər Fədəki öz qızı Fatiməyə bağşlamışdı. Bu məsələ gün kimi aydındır və Peyğəmbər övladlarından heç birinin onda ixtilafı yoxdur. Bundan əlavə, heç kim bunun əksini, təsdiq edilməyə qabil olacaq şəkildə iddia etməmişdir. Buna görə də möminlərin əmiri məsləhət görür ki, Allah rizasını qazanmaq, ədaləti bərqərar etmək və haqqı üzə çıxarmaq üçün onu Allah Peyğəmbərinin varislərinə qaytarsın, Onun əmrini icra etsin. Bna görə də öz qulluqçularına və katiblərinə əmr verdi ki, bu məsələni dövlət dəftərlərində yazsınlar. Hərgah Peyğəmbərin vəfatından sonra Həcc mərasimində səslənib "Hər kəs Peyğəmbərdən sədəqə, bəxşiş, yaxud vədə kimi bir şeyi iddia etsə bizə xəbər versinlər" - desəydilər, onda müsəlmanlar onun sözlərini qəbul edirdilər. O ki, qaldı Peyğəmbərin əziz qızının sözünə, onun sözü hökmən təsdiq olunmalıdır. Möminlərin əmiri Mübarək Təbəriyə əmr verdi ki, Fədəki bütün hüdud və hüquqları ilə birlikdə Fatimənin varislərinə qaytarsın. Fədək kəndində olan qulamları, taxılı və başqa şeyləri Məhəmməd ibni Yəhya ibni Həsən ibni Zeyd ibni Əli ibni Hüseynə və Məhəmməd ibni Əbdüllah ibni Həsən ibni Əli ibni Hüseynə qaytarsın. Bil ki, bu fikirdə möminlərin əmiri Allahdan ilham almışdır və Allah onu Özünə və Peyğəmbərə tərəf yaxınlaşmağa müvəffəq etmişdir. Bu məsələni sənin tərəfindən vəzifələrini yerinə yetirənlərə çatdır və Fədəki bərpa və abad etməyə, onun gəlirinin çoxalmasına çalış."
Mütəvəkkil xilafətə seçilənə qədər Fədək Zəhra (ə) övladlarının əlində idi. Mütəvəkkil Peyğəmbər (s) ailəsinin qatı düşmənlərindən olduğuna görə Fədəki Zəhra (ə) övladlarından aldı və Əbdüllah ibni Ömərin mülkünü əkinçilik üçün seçdi. Fədək məntəqəsində on bir xurma ağacı var idi, onları Peyğəmbəri-Əkrəm (s) öz mübarək əli ilə əkmişdi. Camaat Həcc günlərində o xurma ağaclarının meyvəsini təbərrük olaraq çox baha qiymətə alırdı. Bunun özü də Peyğəmbər (s) ailəsinə yaxşı bir kömək idi. Əbdüllah bu məsələdən çox narahat idi, Bəşiran adlı bir nəfəri Mədinəyə göndərdi ki, o xurma ağaclarını kəssin. O da çox xəbisliklə öz məmuriyyətini yerinə yetirdi, lakin Bəsrəyə qayıtdıqda şil oldu. O vaxtdan etibarən Fədək Peyğəmbər (s) ailəsindən əbədi olaraq alındı və zülmkar hökumətlər onun Zəhra (ə)-ın varislərinə qaytarılmasından imtina etdilər.
Kitabın adı: Vilayət günəşi (birinci cild)
Müəllif: Ayətullah Cəfər Sübhani
![]() |
Mətndə qramatik səhv var? Onu siçan ilə seçin və "Ctrl+Enter" düyməsini sıxın (Savab qazanmağa çalışın) |