Fədəkin gəliri

Tarixə müraciət etməklə yuxarıda qeyd olunan üç cəhətin hamısı insan zehnində qüvvətlənir, çünki Fədək münbit və məhsuldar bir məntəqə idi və Əli (ə)-a öz məqsədlərini əməli olaraq həyata keçirmək yolunda kömək edə bilərdi.
Məşhur tarixçi Hələbi öz siyrəsində ("Siyreyi Hələbiyyə"də) yazır: "Əbu Bəkr Fədəkin Peyğəmbərin qızının əlində qalmasına meyilli idi. Hətta o, Fatimənin mülkiyyət sahibi olmasını bir vərəqədə yazıb təsdiq etmişdi; amma Ömər həmin vərəqənin Fatiməyə verilməsinə mane oldu, üzünü Əbu Bəkrə tutub dedi:–Sabah Fədəkin gəlirinə çox ehtiyacın olacaqdır. Ərəb müşrikləri müsəlmanların əleyhinə qiyam etsələr, müharibə xərclərini haradan əldə edəcəksən?"
Deməli, Fədəkin gəliri o qədər idi ki, hətta düşmənlə döyüş xərclərinin bir hissəsini təmin edə bilərdi. Bu cəhətdən Peyğəmbər (s)-in bu iqtisadi potensialı Əli (ə)-ın ixtiyarında qoyması zəruri idi.
Ibni Əbil-Hədid yazır: "Mən Fədək barəsində imamiyyə məzhəbinin alimlərindən birinə belə dedim: "Fədək kəndi o qədər də böyük deyildi. Bir neçə xurma ağacından başqa bir şeyi olmayan belə bir kiçik məntəqənin o qədər də əhəmiyyəti yox idi ki, Fatimənin müxalifləri ona tamah salsınlar." O, mənə dedi:–"Sən bu barədə səhv edirsən. Oranın xurmalarının sayı Kufənin hal - hazırdakı xurmalarından heç də az deyildi."
Söz yoxdur ki, Peyğəmbər ailəsi bu məhsuldar məntəqədən ona görə məhrum edildi ki, Əmirəl-möminin oranın gəlirini xilafət aparatı ilə mübarizəyə istifadə etməsin. Buna görə də təkcə Fatiməni Fədəkdən yox, ümumiyyətlə, Bəni-Haşimi və Əbdül-Müttəlib övladlarını da öz qanuni hüquqlarından (qənimətlərin xümsündən) məhrum etmişdilər."
Həmişə öz maddi yaşayışını və güzəranını təmin etmək fikrində olub kasıbçılıqla yaşayan şəxslər heç vaxt mövcud siyasi şəraitlə mübarizə etmək fikrinə düşməzlər. Imam Musəbni Cəfər (ə) bir hədisdə Fədəkin sərhədlərini belə müəyyənləşdirmişdir: "Fədək bir tərəfdən Ədən, bir tərəfdən Səmərqənd, bir tərəfdən Afrika, bir tərəfdən də dənizlər və adalar ilə sərhədlənir."
Aydındır ki, Fədək Xeybərin bir hissəsi idi və o qədər də böyük deyildi. Imam Kazim (ə)-ın məqsədi bu idi ki, təkcə Fədək yox, həm də o həzrətin sözlərində dörd tərəfdən sərhədləri müəyyən olunan geniş miqyaslı islam ölkələrinə hökumət Əhli-Beytdən alınmışdır.
Qütbüddin Ravəndi yazır: "Peyğəmbər Fədəki iyirmi dörd min dinara icarəyə verdi." Bəzi hədislərdə yetmiş min dinar da nəql edilmişdir. Qiymətlər fərqi onun illik gəlirinin müxtəlif olması ilə əlaqədardır.
Müaviyə xilafətə çatanda Fədəki üç nəfərin arasında bölüşdürdü: Onun üçdə birini Mərvan ibni Həkəmə, üçdə birini Ömər ibni Osmana, qalan üçdə birini isə öz oğlu Yezidə verdi. Mərvan xilafətə çatdıqda onların hamısını öz mülkünə qatdı."
Bu cür bölüşdürülmədən görünür ki, Fədək mühüm bir məntəqə idi ki, Müaviyə onu hər biri böyük bir tayfanın nümayəndəsi olan üç nəfərin arasında bölüşdürmüşdü.
Fatimə (ə) Fədək barəsində Əbu Bəkrlə mübahisə edəndə və öz müddəasını isbat etmək üçün şahidlərini onun yanına aparanda o, Peyğəmbər (s)-in qızına belə cavab verdi: "Fədək Peyğəmbərin şəxsi mülkü deyil, müsəlmanların sərvəti idi ki, onun gəliri ilə ordunu təchiz edir, düşmənlərlə döyüş üçün göndərir və Allah yolunda da xərcləyirdi."
Peyğəmbər (s)-in Fədəkin gəliri ilə ordunu səfərbər etməsi, yaxud onu Bəni-Haşimin və səfillərin arasında bölüşdürməsi göstərir ki, Xeybərin bu məntəqəsinin gəliri çox imiş, buna görə də ordunu səfərbər etməyə kifayət edirdi.
Ömər yəhudiləri Ərəbistan yarımadasından çıxartmaq istəyəndə onlara xəbərdarlıq etdi ki, öz yerlərini islam dövlətinə təhvil verib pulunu alsınlar və Fədəki tərk etsinlər. Peyğəmbər (s) ilk gündən Fədəkdə sakin olan yəhudilərlə müqavilə bağlamışdı ki, oranın yarısını öz ixtiyarlarında saxlayıb digər yarısını Peyğəmbərə versinlər. Buna görə də ibni Teyhanı, Fərvəni, Hübabı və Zeyd ibni Sabiti Fədəkə göndərdi ki, onun qəsb olunmuş miqdarının dəyərini (qiymət qoyduqdan sonra) oranın yəhudilərinə versinlər. Onlar yəhudilərin payına əlli min dirhəm qiymət qoydular. Ömər bu məbləği Iraqdan gələn malların hesabından verdi.

Kitabın adı: Vilayət günəşi (birinci cild)

Müəllif: Ayətullah Cəfər Sübhani