Peyğəmbərin (s) xüsusi qasidi və nümayəndəsi

Əli (ə) Allahın əmri ilə Həcc mövsümündə "Bəraət" ("Tövbə") surəsini, başqa sözlə, bütpərəstliyin kökünü kəsən xüsusi qətnaməni bütün ərəb qəbilələri üçün oxudu. Islam tarixi göstərir ki, Peyğəmbər (s) hətta öz risalətini elan etdiyi bir gündə özündən sonra Əli (ə)-ın canişinliyinin və xilafətini də elan etmişdi. Peyğəmbər (s) iyirmi üç illik risaləti müddətində hərdən işarə və kinayə ilə, dəfələrlə isə aşkar şəkildə Əli (ə)-ın ümmətin rəhbərliyinə layiq olmasını camaata deyir, vəfatından sonra Əli (ə)-la çəkişmələrinə və müxalifətçilik etmələrinə ehtimal verdiyi şəxslərə öyüd-nəsihət edib bəzən onları ilahi əzabla qorxudurdu. Hətta, Bəni-Amir qəbiləsinin rəisi Peyğəmbər (s)-ə "Onun ayinini son nəfəsədək müdafiə etməyə bu şərtlə hazırdır ki, özündən sonra rəhbərliyi ona tapşırsın" - deyə, təklif edəndə Peyğəmbər cavabda buyurmuşdu: "Bu iş Allahın ixtiyarındadır. Allah hər kəsi bu iş üçün seçsə, o mənim canişinim olacaqdır."
Yəmənin hakimi də Bəni-Amir qəbiləsinin rəisinin təklifinə oxşar bir təklif irəli sürəndə yenə də Peyğəmbər (s) əsəbiləşib onun təklifini rədd etdi. Bununla belə, Peyğəmbər (s) müxtəlif yerlərdə, müxtəlif ibarətlərlə Əli (ə)-ı öz canişini kimi təqdim edərək ümmətə xəbərdarlıq edirdi ki, Allah Əlini canişinliyə və xilafət üçün seçmişdir və o, (Peyğəmbər) bu işdə ixtiyar sahibi deyildir. Burada həmin hadisələrdən bir neçə nümunəni qeyd edirik:
1) Besətin əvvəlində, Peyğəmbər (s) öz qohum-əqrəbasını islama dəvət etmək barədə Allah tərəfindən fərman alanda bir yığıncaq təşkil etmiş və elə o məclisdə Əli (ə)-ı öz canişini, vəziri və xəlifəsi elan etmişdi.
2) Peyğəmbər (s) Təbuka yola düşəndə Əli (ə)-ın onunla olan münasibətinin Harunun Musa ilə olan münasibəti kimi olduğunu bəyan və təkid etmişdi ki, "Əli, nübüvvətdən başqa Harunun malik olduğu bütün mənsəblərə malikdir.
Bəridəyə və digər islam şəxsiyyətlərinə demişdi: "Məndən sonra Əli ümmətin ən ləyaqətli rəhbəridir."
3) Qədir Xumda səksən min nəfərlik (yaxud daha çox) bir yığıncaqda Əli (ə)-ın əlindən tutub onu camaata təqdim edərək onların bu barədəki vəzifəsini müəyyənləşdirdi.
4) Qeyd etdiyimiz bu aşkar dəlillərdən əlavə, Peyğəmbər (s) bəzi mühüm siyasi işləri Əli (ə)-a tapşırır və bu yola islam cəmiyyətinin fikirlərini Əlinin rəhbərliyinə yönəltmək üçün hazırlayırdı. Nümunə olaraq bir hadisəni araşdıraq:
Iyirmi ildən artıq idi ki, islamın şirk və ikiallahlılıq barəsində olan məntiqi Hicaz məntəqəsində və müşrik ərəb qəbilələri arasında yayılmışdı. Onların təqribən hamısı islamın büt və bütpərəstlər barəsində olan nəzərindən xəbərdar idilər və bilirdilər ki, bütpərəstlik ata-babalardan irs qalan batil təqliddən başqa bir şey deyildir. Onların batil məbudları o qədər zəlil və xardırlar ki, yalnız başqaları barəsində bir iş görməkdə aciz deyildirlər, üstəlik, bir zərəri dəf etməyə, yaxud özlərinə bir fayda verməyə belə qadir deyildirlər. Belə alçaq və yaramaz məbudların sitayiş olunmağa ləyaqəti yoxdur. Peyğəmbər (s)-in sözlərinə saf vicdanla və pak qəlblə qulaq asan şəxslər öz həyatlarında dərin dəyişikliklər yaratdılar, bütpərəstlikdən tövhidə və təkallahlığa doğru yönəldilər. Xüsusilə, Peyğəmbər (s)-in Məkkəni fəth etdiyi və dini təbliğatçıların azad bir mühitdə islamı təbliğ və bəyan etməyə başladıqları vaxt camaatın əksəriyyəti bütləri sındırmağa başladı, tövhid çağırışı Hicazın əksər yerlərində ucaldı. Amma keçmişdəki yanlış adətlərdən əl çəkmək onlar üçün çox ağır olan təəssübkeş və cahil bir qrup, vicdan əzabına düçar olmalarına baxmayaraq, öz çirkin adətlərini tərk etmir, xurafatların arxasınca gedirdilər. Artıq elə bir vaxt gəlib çatmışdı ki, Peyğəmbər (s) hər növ bütpərəstlik nişanələrini və qeyri-insani hərəkətləri hərbi qüvvə ilə məhv etməli, gücdən istifadə etməklə ictimai və əxlaqi pozğunluqların ən ümdə mənşəyi olan və insaniyyətə bir növ təcavüz sayılan bütpərəstliyin kökünü kəsməli, Allahın və Onun Rəsulunun bütpərəstlikdən bezarlığını Minada, "Qurban" bayramı günündə müsəlmanların Hicazın bütün məntəqələrindən gələrək iştirak etdikləri böyük bir yığıncaqda elan etməli, həmçinin o həzrətin özü, yaxud başqa bir şəxs Allah və Onun Peyğəmbərinin müşriklərdən bezarlığını xəbər verən "Bəraət" surəsinin ilk ayələrini o böyük yığıncaqda oxumalı, uca səslə Hicaz bütpərəstlərinə elan etməli idi ki, onlar dörd ay müddətində öz vəziyyətlərini aydınlaşdırmalıdırlar, belə ki, əgər tövhid dininə iman gətirsələr müsəlmanların cərgəsinə keçərək onlar kimi islamın maddi və mənəvi imtiyazlarından bəhrələnəcəklər, yox əgər öz inadkarlıq və tərsliklərində qalsalar, dörd aydan sonra müharibəyə hazırlaşmalıdırlar və bilməlidirlər ki, harada tutulsalar öldürüləcəklər. "Bəraət" surəsinin ilk ayələri nazil olan vaxt Peyğəmbər (s)-in Həcc mərasimində iştirak etmək fikri yox idi. Çünki ondan qabaqkı–Məkkənin fəth olunduğu il Həcc mərasimində iştirak etmiş və qərara almışdı ki, gələn ilki Həccdə iştirak etsin. (Sonralar bu Həcc Həccətül-vida adlandı.) Buna görə də ilahi xəbəri çatdırmaq üçün hökmən bir nəfər seçməli idi. Əvvəlcə Əbu Bəkri hüzuruna çağırıb "Bəraət" surəsinin ilk ayələrini ona öyrətdi, bu ayələri Qurban bayramı günündə onlara (müşriklərə) oxumaq üçün qırx nəfərlə birlikdə Məkkəyə göndərdi. Əbu Bəkr Məkkəyə yola düşdükdə, gözlənilmədən ilahi vəhy nazil oldu və Peyğəmbərə əmr olundu ki, bu ayələri gərək ya Peyğəmbərin özü, ya da onun tərəfindən olan bir şəxs camaata çatdırsın. Bu iki nəfərdən qeyrisinin bu iş üçün səlahiyyəti yoxdur. Indi görək vəhyin dediyi kimi, Peyğəmbərin Əhli-Beytindən olan və bu işə ləyaqəti olan kimdir? Çox keçmədən Peyğəmbəri-Əkrəm (s) Əli (ə)-ı çağırıb ona fərman verdi ki, Məkkəyə yola düşüb Əbu Bəkrə çatsın, ayələri ondan alıb desin ki, Allah vəhy ilə Peyğəmbərə əmr etmişdir ki, bu ayələri camaata ya onun özü, yaxud onun Əhli-Beytindən olan bir şəxs oxusun. Məhz buna görə də bu işin yerinə yetirilməsi ona həvalə olunmuşdur. Əli (ə) Peyğəmbər (s)-in xüsusi dəvəsinə minib Cabir və Peyğəmbərin dostlarından bir qrupu ilə birlikdə Məkkəyə doğru yola düşdü, o həzrətin sözlərini Əbu Bəkrə çatdırdı, o da ayələri Əli (ə)-a təhvil verdi.
Əmirəl-möminin Əli (ə) Məkkəyə daxil oldu. Zilhiccənin onunda cəməreyi-Əqəbənin yuxarısına çıxıb uca səslə "Bəraət" surəsinin ilk on üç ayəsini oxudu, Peyğəmbər (s)-in dörd maddədən ibarət olan qətnaməsini iştirak edənlərin hamısına eşitdirdi. Bütün müşriklər başa düşdülər ki, islamı qəbul edib-etməmək xüsusunda öz vəzifələrini müəyyənləşdirmək üçün onlara yalnız dörd ay möhlət verilib. Quran ayələri və Peyğəmbərin qətnaməsi müşriklərin fikirlərinə qəribə bir təsir etdi və dönüş nöqtəsi oldu. Hələ dörd ay tamam olmamış onlar dəstə-dəstə islam dininə iman gətirdilər. Hicrətin onuncu ili sona çatmamış Hicazda şirkin kökü tamamilə kəsildi.