Qur’an nəzərində insan Allahın yer üzündəki xəlifəsi və mələklərin səcdə etdiyi bir məxluqdur. Allah-təala bütün yaranmışları insandan ötrü xəlq edib və onun ixtiyarına verib. «Casiyə» surəsinin 13-cü ayəsində oxuyuruq:
وَسَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَما فِي الاَْرْضِ جَمِيعاً مِنْهُ
«Allah göylərdə və yerdə olan hər şeyi sizə tabe eləmişdir».
«İsra» surəsinin 70-ci ayəsində oxuyuruq:
وَلَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ
«Biz Adəm övladlarını (insanları) əziz (kəramətli) etmişik.»
Bu ayənin axırında isə buyurur:
وَ فَضَّلناهُمْ...
«Biz insanları üstün tutmuşuq».
«Tövbə» surəsinin 38-ci ayəsində Allah-təala mö’minlərə xitab edib buyurur:
أَرَضِيتُمْ بِالْحَيوةِ الدُّنْيا
«Dünya həyatınamı razı oldunuz?!»
Bu ayə onu bildirir ki, insanın şəxsiyyəti maddi dünyada hər şeydən çox qiymətli və üstündür. O, özünü (iman və əqidəsini) bu dünyanın həyatına satmamalıdır. Misal üçün, təzə bir maşın alan şəxs onu tozlu və palçıqlı yollarda sürmür. Çünki onun belə bir maşını toz-torpaqlı yolda sürməyə heyfi gəlir. Allah-təala da insanı məxluqların ən yaxşısı və özünün xəlifəsi yaradıb. Heyf deyilmi ki, belə bir dəyərli vücudunu günah bataqlıqlarında məhv etsin.?! Həqiqətən insan öz dəyər və qiymətini düzgün başa düşsə, pis işlərin ardınca getməz. Amma özünü puç və zəlil hesab edən şəxsin hər bir cinayət və pislik etməyi mümkündür. «Zuxruf» surəsinin 54-cü ayəsində oxuyuruq:
فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَاَطَاعُوهُ
«Fir’on öz qövmünün şəxsiyyətini təhqir etdi. Sonra camaat ona itaət etdilər.» Yə’ni Fir’on öz hökmləri ilə əvvəlcə camaatı şəxsiyyətsiz etdi. Onlar da özlərini puç və zəlil biləndən sonra Fir’onun dediklərinə tabe oldular. Amma bu tayfa öz şəxsiyyətlərini itirməsəydi heç vaxt Fir’on kimi zalım və şəxsiyyətsiz bir padşaha tabe olmazdılar.
İnsan şəxsiyyəti haqqında bir neçə hədis
1. İmam Əli (ə) buyurur:
اِنَّهُ لَيْسَ لاَِنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ اِلاّ الْجَنَّةَ فَلا تَبِيعُوها اِلاّ بِها
«Sizin dəyəriniz təkcə behşitlə əvəz olur. Behiştdən başqa bir şeyə özünüzü satmayın».
2. O Həzrət başqa bir hədisdə buyurur:
قَبِيحُ بِذِي الْعَقْلِ اَنْ يَكُونَ بَهِيمَةً وَقَدْ اَمْكَنَهُ اَنْ يَكُونَ اِنْساناً
«Ağıllı bir varlığın insan kimi yaşaması mümkün olduğu halda, onun heyvan kimi yaşaması çox pisdir».
3. Yenə o Həzrət buyurur:
ما تَكَبَّرَ اِلاّ وَضِيعٌ
«Təkcə şəxsiyyətsiz insanlar lovğa olurlar».
4. İmam Sadiq (ə) buyurur:
اَلْقَلْبُ حَرَمُ اللهِ فَلا تُسْكِنُوا حَرَمَ اللهِ غَيْرَ اللهِ
«Qəlb Allahın hərəmidir. Allahın hərəminə qeyri-ilahi şeyləri daxil etməyin».
Doğrudan da insanın qəlbi Allahın hərəmi olduğu halda nə üçün günah və pisliklərlə özünü həlak etmişdir?
5. İmam Əli (ə) buyurur:
عَجِبْتُ لِمَنْ يُنْشِدُ ضالَّتَهُ، وَقَدْ اَضَلَّ نَفْسَهُ فَلا يَطْلُبُها
«Təəccüb edirəm o şəxsə ki, itirdiyi adi şeyini axtarır. Halbuki öz şəxsiyyətini itirib, amma onu axtarmır».
6. İmam Əli (ə) başqa bir hədisdə buyurur:
قُلُوبُ الْعِبادِ الطّاهِرَةُ مَواضِعُ نَظَرِ الله
«Allah bəndələrinin təmiz qəlbləri Allahın diqqət etdiyi yerdir.»
7. O Həzrət başqa bir kəlamında buyurur:
اَلْعارِفُ مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَاعْتَقَها وَنَزَّهَها عَنْ كُلِّ ما يُبْعِدُها وَيُوبِقُها
«Arif o şəxsdir ki, özünü tanıyıb onu müstəqil və azad etsin. Sonra onu bütün həlak edici xislətlərdən təmizləsin».
8. Yenə o Həzrət buyurur:
وَلَبِئْسَ الْمُتَّجَرُ اَنْ تَرى الدُّنْيا لِنَفْسِكَ ثَمَنَاً
«İnsanın özünü dünya həyatına satması nə pis ticarətdir!»
Bu ayə və hədislərdən nəticə alırıq ki, insan qiymətli və fəzilətli bir məxluqdur. O, öz dəyərini qoruyub saxlamalı, şəxsiyyətinə qiymət verməlidir. Çünki insanın özünün və eləcə də başqalarının şəxsiyyətinə ehtiramla yanaşması, onu günahlardan uzaqlaşdıran bir amil kimi, onun düz yola hidayət olunmasında da mühüm və əvəzsiz rol oynayır.
Kitabın adı: Günahşünaslıq
Müəllif: Möhsin Qəraəti
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6734
Bu gün: 0
