Belə bir söz deyirlər: Duanın təsiri narkotikin təsiri kimidir. Çünki, insanlar iş ardınca olub çalışmaq və zəhmət əvəzinə oturub özlərini dua etməklə aldadırlar.

      Yaxud belə deyilir: Dua etmək bir növ Allah-taalanın işlərinə qarışmadır. Allah-taala Özü nəyi məsləhət bilsə onu da edəcəkdir. İnsanlar dua etməklə o məsləhəti dəyişmək istəyirlər.

        Dua barəsində yuxarıda qeyd olunanlar   iki əsassız müxalif fikirdir ki, birincisini   dinə imanı olmayanlar, ikincisini isə ağılları dinlərindən çox olan bəzi müsəlmanlar söyləyirlər.

Cavab: Dua dedikdə mənəviyyat qapılarının açarları nəzərdə tutulur. Nəticəsi isə dua edən insanın ürəyinin təmizliyinə və dilinin söylədiyinə bağlıdır. Həzrət İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam buyurur: Əziz və Cəlalətli Allahın hüzurunda elə dərəcələr var ki, dua etmədən heç kəsə verilməz.

        O cümlədən deyilir: Əllər Allah-taalaya doğru uzanan zaman insan özünü tükənməz qüvvə və qüdrət və bütün kainatı bir-birinə bağlayan nüfuzlu hökmdarın hüzurunda hiss edir. Buna görə də bütün narahatçılıqları və bir çox narahatçılıqların qaynaqlandığı ürək duyğuları və qorxusu aradan götürülür.

İkinci şübhənin cavabı:

          Əvvəlcə bir cümlə ilə ikinci şübhəni cavablandıraq, sonra isə birinci şübhəni açıqlayarıq inşallah. İkinci şübhə ilə bağlı-dua etmək bir növ Allah-taalanın işlərinə qarışmadir.-deyənlərə   bir sual vermək olar. Bu ifadə onların öz sözüdür, yoxsa Allah-taala tərəfindən vəkil kimi çıxış edirlər? Çünki, Allah-taala Özü insanlara göndərdiyi kitabda belə buyurur:

          "Rəbbiniz buyurur: Məni çağırın, Mən də duanızı qəbul edim.” (Ğafir surəsi, ayə 60) " (Allah-taalanı) qorxu və ümidlə çağırın ki, Allahın rəhməti yaxşılara və yaxşılıq edənlərə yaxındır.” (Əraf surəsi, ayə 56)

          İndi ki, Allah-taalanın Özü-Məni çağırın, Məndən istəyin-deyə buyurur elə isə deyin görək   Allah-taalanın işlərinə qarışanlar dua edənlərdir yoxsa belə şübhələri yaradanlar?!

Birinci şübhəyə gəlincə:

      Duanı narkotik kimi fərz edənlər yəqin ki, duanın mənasını yaxşı anlaya bilmirlər. Çünki, duanın mənası təbii vasitə və imkanlardan əl çəkərək çalışıb   zəhmət çəkmək əvəzinə oturub dua etmək deyil. Bəlkə belə bir misal çəkməklə məsələni açıqlamaq olar:

      Deyirlər ki, bir kişi peyğəmbərin hüzuruna gəldi. Həzrət buyurdu: Dəvəni neylədin? Dedi: Ey Allahın elçisi, buraxdım və Allaha tapşırdım. O həzrət buyurdu: Dəvəni bağla, sonra Allaha tapşır. Yəni təbii imkanların nəticəsiz olduğu və insanın həqiqətən maddi imkanların hamısının üzünə bağlanaraq əlacsız hala düşdüyü zamana məxsusdur. Amma onların duanın mənasını başa düşmədiklərini deməyimiz inşallah təhqir sayılmaz. Çünki, maddi baxımdan hər şeyin özünə uyğun qabı və tutumu olduğu kimi mənəvi baxımdan da hər ifadənin özünə uyğun məktəbi və mədəniyyəti olmalıdır. Belə baxış nəzərindən dua ilahi və mələkuti məktəblərdə mənalı ola bilər. Yoxsa Allah-taalanın varlığı inkar olunan materialist məktəbində duanın nə mənası və ifadəsi, nə də anlayışı ola bilər. Onlar tövhid və tək Allaha iman gətirmək kimi əsas məsələni inkar etdikləri üçün onlarla dua məsələsinə aid söhbət etmək soyuq dəmir döymək kimidir. Çünki, dua təbii imkan və qüdrətlərdən yuxarı bir qüdrətdən istək diləməkdir. Halbuki, materialisltərin belə qüdrətə inamları yoxdur.

      İkinci bir baxış yönüylə deyə bilərik ki, onların duanın mənəvi, ruhi, ictimai və tərbiyəvi təsirlərindən xəbərləri yoxdur. Onlar insanın cisminin yorulduğu və xəstələndiyi halda dayanacağa ehtiyac duyduğunu və ruh və iradəsinin güclənməsi üçün də bir dayanacağa ehtiyaclı olduğunu anlamaq istəmirlər. Doktor (Aleksis Karl) deyir: Hansı millətin içində dua etmək imkanı yaranmazsa o millət istər-istəməz məhv olmalıdır. Həmçinin o, deyib: Hansı ölkədə insanlar özlərində dua etmək halını öldürsələr sonda o ölkə özü də aradan getməlidir.

      Əziz oxucu, Aleksis Karl bu ifadəni illər öncə, materialist məktəbi içindən çürüyüb   arxası yerə dəydiyi vaxtdan qabaq demişdi. Çünki, insanın fitrətindən və içindən gələn istəyi danırdılar. Cibində pul olmadan uşaqla birlikdə bazara gedənə bənzəyirdilər. Belə halda uşaq deyir: Atacan, mən acam. Ata isə-pis işdir, səs eləmə-deyir. Az keçmədən uşaq yenə deyir ki, acam, lakin həmin cavabı eşidir. İndi isə deyin görək haçana kimi ac uşağı pis işdir cavabı ilə ac saxlamaq olar?

      İnsan ağlı ilə anlayır ki, özü özünü yaratmayıb. Dünyanın keçmişini bilməli olduğu kimi bilmir. Nə vaxtdan yaranıb, necə yaranıb, sonra necə olmalıdır? Çünki, bu günki həyatı bu iki bilmirəmə bağlıdır. İnsan iki müəmmanın arasında yaşayarkən özünə dayanacaq axtarır. Lakin ona çığırırlar, pis işdir, elə danışma deyə. Belə halda deyirlər: Fanatikdir, mövhümatçıdır. Axı haçana kimi deməməlidir? Səksən il, yüz il...? Bir də görürsünüz ki, axırda sözün üstü açıldı, içdən partlayış oldu və həmin pis iş deyənlərin özləri mənəviyyata doğru qaçdılar. Halbuki, Qurani-Kərim 1400 il bundan öncə buyurub:

      "(Ey peyğəmbər,) haqqa tapınaraq ürəyini bu dinə sarı çevir. Allah həmin fitri din əsasında insanları yaratmışdır. Allahın yaratdıqlarında əsla bir dəyişiklik ola bilməz. Sabit və möhkəm din budur. Lakin insanların əksəriyyəti bunu bilmir." (Rum surəsi, ayə 30) Həmçinin həzrət İbrahim əleyhissalamın dili ilə buyurur: "Həqiqətən, mən səmimi qəlb və haqqa meyilliliklə üzümü göyləri və yeri yaradana tutmuşam və mən müşriklərdən deyiləm." (Ənam surəsi, ayə 79)

      Hədisdə buyurulur ki, Allah-taala həzrət Musa əleyhissalama buyurdu: Gecənin qaranlığında ürəyinin təmizliyi, cisminin tam təvazökarlığı və ağlar gözlə Məni çağır. Belə halda Mən də sənin duanı qəbul edərəm. Habelə həzrət Əli(ə) Növf Bukaliyə buyurur: Həzrət Davud peyğəmbər ibadət üçün gecənin yarısı yuxudan qalxarkən dedi: Belə saatda heç bir iman gətirən bəndə olmaz ki, Allah-taalanı çağırsın və duası qəbul olunmasın. Hər iki hədis Təfsiri-Nümunədən nəql olundu. Ayətullahul-uzma Nasir Məkarim Şirazinin nəzarəti ilə yazılmışdır.

Kitabın adı: Oruc