Şəri istilahlar

1-«Cüz`»ün mənası

Bir nəfər öz mal-dövlətinin bir «cüz`»ünü vəsiyyət etmişdi. Ölümündən sonra vərəsələr cüz`ün mə`nası barəsində ixtilafa düşdülər və bu barədə Əli (ə.s)-dan öz nəzərini bildirməsini istədilər. Həzrət buyurdu: «Onun mal-dövlətinin yeddidə-birini vəsiyyət edilən şeylərə sərf edin.» Sonra bu ayəni şahid gətirdi: «Ləha səb`ə-tu əbvabin, likulli babin minhum cuz`un məqsum: Cəhənnəmin yeddi qapısı vardır, hər bir qapı üçün azğınlardan müəyyən bir dəstəsi vardır.»

2-«Səhm»in mənası

Bir nəfər öz mal-dövlətinin bir səhmini (ölümündən sonra xeyir işlərdə xərclənmək üçün) vəsiyyət etdi, sonra vərəsələr səhmin mə`nası barəsində ixtilafa düşdülər. Əli (ə.s) buyurdu: «Onun mal-dövlətinin səkkizdə birini (vəsiyyət üçün) ayırın.» Sonra bu şərif ayəni tilavət etdi: «İnnəməssədəqatu lil-fuqərai vəl-məsakin: Sədəqə səkkiz sinfə verilməlidir və onlardan hər birinə bir səhm düşür.»

3-«Qədim»in mənası

Bir nəfər özünün qədim qullarının azad edilməsinə dair vəsiyyət etdi. Onun vəsisi qədimin mə`nasını bilmədi. Həzrət Əli (ə.s)-dan soruşduqda, İmam (ə.s) buyurdu: «Hər qul altı ay onun mülkiyyətində olubsa, azad olunmalıdır.» Sonra bu ayəni tilavət etdi: «Vəl-qəmərə qəddərnahu mənazilə hətta adə kəl-urcunil-qədim: Ay üçün müəyyən mənzillər təqdir etdik (ki, ayın axırında) xurma salxımının (saplaqlarının) qurusu kimi olar.» Xurma salxımının saplaqları, meyvəsi dərildikdən altı ay sonra quruyub nazikləşir.

4-«Hiyn» kəlməsinin mənası

Bir nəfər «bir hiyn» (hiyn – zamana dəlalət edən kəlmədir) müddətində oruc tutmağı nəzir etmişdi. Əli (ə.s) ona buyurdu: – Altı ay oruc tutmalısan. Dəlili də bu ayədir: «Tu`ti ukuləha kullə hiynin biizni Rəbbih: – O, meyvəsini hər vaxtda Pərvərdigarının izni ilə verir.» O (vaxt) da altı aydır.

5-«Şey» kəlməsinin mənası

Bir nəfər öz mal-dövlətindən bir «şey»i vəsiyyət etdi. Vəsilər şey kəlməsinin mə`nasını İmam Səccad (ə.s)-dan soruşduqda buyurdu ki, «şey» Əli (ə.s)-ın kitabında altıda-birdir.

6-«Süflə»nin mənası

Bir nəfər Ömərin yanına gəlib dedi: – Arvadım mənə dedi ki, «sən süfləsən! (yə`ni alçaqsan)» Mən də ona dedim ki, əgər süflə olsam, sən boşanmalısan!

Ömər ona dedi: – Əgər nağıl deyən, mə`rəkə qoparan adamları axtarır və padşahların sarayına gedirsənsə, süfləsən və arvadın səndən ayrılmalıdır.

Əli (ə.s) ona buyurdu: – (Xeyr, süflənin mə`nası belə deyil!) Əgər sənin barəndə deyilən və öz dediyin sözlər barəsində e`tinasızsansa, süfləsən.

7-«Zaman»ın mənası

Bir nəfər «bir zaman» oruc tutacağına dair nəzir etmişdi. Əli (ə.s) buyurdu: «Zaman beş ay, hiyn isə altı aydır.»

8-«La şeyə» kəlməsinin mənası

Roma padşahının Müaviyədən yazılı şəkildə soruşduğu suallardan biri də «la şey`ə» kəlməsinin mə`nası idi. Müaviyə onun mə`nasını bilmədi, Əmr As hadisədən xəbərdar olduqda ona dedi: – Yaxşı bir atı satılmaq üçün Əlinin ordusuna göndər və göndərdiyin adama de ki, əgər atın qiymətini soruşsalar, de ki: «la şey`ə»dir. Ümidvaram ki, müşkül bu yolla həll olunacaq.

Sonra bir nəfərə yaxşı bir at verib Əli (ə.s)-ın ordusuna göndərdilər. Əli (ə.s) Qənbərlə birlikdə həmin kişinin yanından keçəndə Qənbərə buyurdu: – Get, atı o kişidən al!

Qənbər ona yaxınlaşıb dedi: – Atı neçəyə satırsan?

Dedi: – «Laşey`»ə.

Əli (ə.s) Qənbərə buyurdu: – Atı ondan al!

O kişi dedi: – Bəs mənim «la şey`»imi kim verəcək!

Əli (ə.s) onu çölə apardı, ilğımı ona göstərdi və buyurdu: – Bu, «la şey»dir.

Kişi dedi: – Haradan deyirsən?

Əli (ə.s) buyurdu: – Qur`anda belə buyurulur: «Yəhsəbuhuzzəm`anu maən, hətta iza caəhu ləm yəcidhu şəy`ən: Susuz adam uzaqdan ilğımı görüb onun su olduğunu təsəvvür edir, ona yaxınlaşdıqda isə heç bir şey olmadığını görür.»

9-İkrah və icbarın mənası 

Əli (ə.s) buyur ur: – Qohumluq əlaqələrini kəsməyə, zülm etməyə dair and içməyin, eləcə də ikrah və icbar halında and içməyin heç bir tə`siri yoxdur.

İkrahla icbarın fərqinisoruşduqda buyurdu: – İkrah (məcbur edilmə) padşah tərəfindən, icbar isə arvad-uşaq tərəfindəndir.

10-«Qamət»in mənası

İmam Sadiq (ə.s) buyurur: «Əli (ə.s)-ın kitabında (qeyd olunur ki,) «bir qamət» bir zira, iki qamət iki ziradır.»

Kitabın adı: Həzrət Əli (ə)-ın qəzavətləri

Müəllif: Ayətullah Məhəmmədtəqi Tustəri