1316. Ağıl.
Qur‘an: «Allah istədiyi şəxsə hikmət bəxş edər. Kimə hikmət bəxş edilmişsə, ona çoxlu xeyir verilmişdir. Bunu ancaq ağıllı adamlar dərk edərlər.»
«Onlar «əgər biz qulaq asıb ağlımızı başımıza yığsaydıq, cəhənnəm əhli içində olmazdıq» deyəcəklər.»
Hədis: 4363. Allahın Peyğəmbəri (s): «İnsanın mayası ağıldır və ağlı olmayanın dini də yoxdur.»
4364. İmam Əli (ə): «Allah-taala bir gün onun vasitəsilə xilas etdiklərindən qeyri heç kimə ağıl vermədi.»
4365. İmam Əli (ə): «Ağıl ən möhkəm dayaqdır.»
4366. İmam Əli (ə): «Ağıl çirkin işlərdən uzaqlaşdırar və yaxşı işlərə əmr edər.»
4367. İmam Əli (ə): «Ağıl hər işi sahmana salandır.»
4368. İmam Əli (ə): «Ağıl insanı «İlliyun»a doğru yüksəldər.»
4369. İmam Əli (ə): «Ağıl haqqın carçısıdır.»
4370. İmam Əli (ə): «Ən yaxşı qüdrət ağıllı olmaqdır.»
4371. İmam Əli (ə): «Ağıl möminin səmimi dostudur.»
4372. İmam Baqir (ə): «Ağılsızlıq kimi müsibət yoxdur.»
4373. İmam Sadiq (ə): «Böyük Allah ağılı yaratdı. Ağıl, Allahın ərşinin sağ tərəfindən öz nurundan yaratdığı ilk mənəvi varlıqdır.»
4374. İmam Sadiq (ə): «Allah-taala ağlı dörd şeydən: bilik, bacarıq, nur və işə istək və iradədən yaratmışdır. Sonra onu biliklə möhkəmləndirib göylərdə əbədi etmişdir.»
4375. İmam Sadiq (ə): «Heç bir sərvət ağıllı olmaq qədər bərəkətli deyil və heç bir yoxsulluq ağılsızlıq qədər alçaq deyil.»
4376. İmam Sadiq (ə): «Heç bir mal ağıldan daha faydalı deyil.»
4377.İmam Sadiq (ə): «Ağıl möminin yol göstərənidir.»
4378.İmam Kazim (ə) (Heşam ibn Həkəmə tövsiyəsindən): «Ey Heşam! Bəndələr arasında ağıldan üstün heç nə bölünməmişdir. Ağıl sahibinin yuxusu nadanın gecə sübhədək ibadətindən yaxşıdır. Allah yalnız ağıl sahiblərini peyğəmbər seçmişdir ki, ağılı bütün sə‘y göstərənlərin sə‘yindən daha yüksək olsun. Bəndə də Allahdan öyrəndiyi (onu başa düşdüyü və itaətinin zəruriliyini anladığı) Allahın vacibatlarından heç birini kənara qoymaz.»
4379. İmam Rza (ə): «Hər insanın dostu onun ağlı, düşməni isə nadanlığıdır.»
1317. Cəza və mükafat verilməsində ağılın rolu.
4380. Allahın Peyğəmbəri (s) (Bir kişidən danışan dəstəyə xitabən):– «Həmin kişinin ağlı nə yerdədir?» Ərz etdilər: «Ey Allahın Peyğəmbəri. Biz onun ibadətdə və yaxşı işlərdə çalışqanlığı barədə danışırıq, sənsə bizdən onun ağlı barədə soruşursan?» Həzrət buyurdu: «Doğrudan da ağılsız insan öz ağılsızlığı ilə pis adamın çirkin əməllərindən də pis iş görər. Sabah, qiyamət günündə bəndələr öz ağıllarının səviyyəsinə görə dərəcələrə nail olub Allahlarına yaxın məqama çatarlar.
4381. Allahın Peyğəmbəri (s): «Xeyir və yaxşılıq tamamilə ağılla qazanılır və ağlı olmayanın dini də olmaz.»
4382. İmam Həsən (ə): «Hər iki sarayı qazandıran ağıldır. Hər kim ağıldan məhrum olsa, hər iki saraydan məhrum qalar.»
4383. İmam Baqir (ə): «Allah-taala ağlı yaratdıqda ona buyurdu: «Üzünü tut» və o üzünü tutdu. Sonra buyurdu: «Geri dön» və o da geri döndü. Onda buyurdu: «İzzət və cəlalıma and olsun ki, mən səndən yaxşı məxluq yaratmamışam». Sənə əmr edirəm və sənə qadağan edirəm. (əmr və qadağa subyektim məhz sənsən). Səni mükafatlandırıram və sənə cəza verirəm.»
4384. İmam Baqir (ə): «Musaya (ə) vəhy edilənlərdən biri də bu idi: Mən bəndələrimi, onlara verdiyim ağlın dərəcəsinə uyğun olaraq sorğu-sual edəcəyəm.»
4385. İmam Baqir (ə): «Kitabda (İmam Əlinin (ə) kitabı nəzərdə tutulur) oxudum ki, hər kimsənin dəyəri onun biliyi qədərdir. Həqiqətən, Allah-taala camaatı, dünyada onlara verdiyi ağıl və dərrakəyə uyğun olaraq sorğu-sual edəcəkdir.»
4386. İmam Kazim (ə): «Hər kim malı sərvəti olmadan qüdrət sahibi olmaq, ürəyinin paxıllıqdan rahatlığını və sağlam dinə sahib olmaq istəyirsə, yalvararaq Allahdan ağlının kamilləşdirməsini diləməlidir.»
1318. Ağlın hüccəti.
4387. İmam Kazim (ə): «Allahın insanlar üçün iki hüccəti var: xarici və daxili hüccət. Xarici hüccət elçilər, peyğəmbərlər və imamlar (ə), daxili hüccət isə ağıldır.»
4388. İmam Kazim (ə) (Heşam ibn Həkəmə tövsiyyəsindən):–«Allah-taala öz peyğəmbərləri və rəsullarını yalnız ona görə bəndələrinə doğru göndərdi ki, onlar Allahdan öyrənsinlər. Deməli, onlardan biliyi daha yaxşı olan də‘vəti daha tez qəbul edər. Allahın işlərində ən bilikliləri ağlı daha yaxşı olanlardır. Ağlı daha kamil olan, dünya və axirətdə daha yüksək məqamda olar.»
1319. Ağlın təfsiri.
4389. Allahın Peyğəmbəri (s): «Həqiqətən də, ağıl nadanlığın dizlərinin buxovudur. Nəfs isə ən şər-xəta heyvandır ki, ayağı bağlanmasa azğınlaşar.»
4390. Allahın Peyğəmbəri (s): «Ağıl, Allahın insan üçün yaratdığı bir nurdur. Onu qəlbin işıqlandırıcısı etdi ki, insan onun vasitəsilə görünənlərlə görünməyənlərin fərqini ayırd etsin.»
4391. İmam Əli (ə): «Ağıl odur ki, sözünü bilib danışasan və dediyinə əməl edəsən.»
4392. İmam Əli (ə): «Ağıl təcrübələri qoruyub saxlamaqdır. Sənin ən yaxşı təcrübən isə ondan öyüd götürdüyündür.»
4393. İmam Əli (ə): «Ağıl iki növdür: təbii (və zati) ağıl və təcrübi ağıl. Onların hər ikisi xeyirlidir.»
4394. İmam Həsən (ə) («Ağıl nədir?» sualına verdiyi cavabdan):–«Fürsət qazanana qədər qəm-qüssə camını qurtum-qurtum içmək.»
4395. İmam Həsən (ə)–(əziz atasının «Ağıl nədir?» sualına cavabından):– «Ürəyinin ona tapşırdığını saxlamasıdır.»
1320. Ağıllı insanın xüsusiyyətləri.
4396. Allahın Peyğəmbəri (s): «Ağıllı insanın xüsusiyyəti budur ki, nadanın ona qarşı cahilyana rəftarına səbr etsin, ona zülm edəni bağışlasın, kasıbların müqabilində təvazökar olsun, özündən yuxarı olanı yaxşılıqda ötüb keçsin, söz demək istədikdə düşünsün, demək istədiyi yaxşı olarsa desin və faydalansın. Əgər pis olsa, sussun və salamat qalsın. Fitnə ilə qarşılaşdıqda Allaha sığınsın və əlini, dilini saxlasın. Fəzilət gördükdə onu qənimət sansın, abır-həya ondan ayrılmasın, tamahkarlıq ona yaxın düşməsin. Bunlar ağıllı insanları tanıtdıran on xüsusiyyətdir.»
4397. Allahın Peyğəmbəri (s): «İnsanların ən ağıllısı, onların camaatla ən mülayim olanıdır.»
4398. İmam Əli (ə): «Ağıllı insanın sinəsi, sirr xəzinəsidir.»
4399. İmam Əli (ə) («Ağıllı insan kimdir?» sualına cavabından):–«Ağıllı odur ki, hər şeyi öz yerində işlətsin.» Ərz olundu: «Nadanı bizə təsvir et» Buyurdu: «Təsvir etdim.»
4400. İmam Sadiq (ə): «Ağıllı bir deşikdən iki dəfə sancılmaz.»
4401. İmam Sadiq (ə) («Ağıl nədir?» sualına cavabından):–«Ağıl odur ki, onun vasitəsilə rəhimli Allaha ibadət olunsun və cənnət qazanılsın.» Rəvayətçi deyir: «Soruşdum ki, bəs Müaviyədə olan nə idi?»
Həzrət buyurdu: «O hiylə idi, şeytanlıq idi. O ağla oxşayır, ancaq ağıl deyil.»
4402. İmam Sadiq (ə): «Zəmanəsini tanımaq, öz işi ilə məşğul olmaq və dilini saxlamaq ağıllı insanın işidir.»
4403. İmam Kazim (ə): «Ağıllı insan yalanını çıxarmağa qorxduğu insanla kəlmə kəsməz, əsirgəməyə qorxduğu kimsədən heç nə istəməz və öhdəsindən gələ bilməyəcəyi vədi verməz. Ümid etdiyinə görə danlanacağına ümid bağlamaz və onda aciz qalacağı işə girişməz.»
4404. İmam Kazim (ə): «Ağıllı insan dünyanın əyər-əksiyinə, hikmət ilə qarışmış olsa,–şad olar. Ancaq dünyanı qazanmış olsa da hikmətdən az faydalanarsa sevinməz. Buna görə də ticarətlərində qazanarlar.»
1321. Ağlı artıran şeylər.
4405. İmam Əli (ə): «Ağıl elə bir hissdir ki, bilik və təcrübə ilə çoxalar.»
4406. İmam Əli (ə): «Boş işlərdən əl çəkməklə ağlın artar.»
4407. İmam Hüseyn (ə) (Müaviyənin yanında söz ağıldan düşdükdə):– «Ağıl haqqa tabe olmasa, kamala yetişməz.» Müaviyə dedi: «Sizin sinələrinizdə yalnız bir şey vardır.»
4408. İmam Sadiq (ə): «Biliklərə çox nəzər salmaq (və düşünmək) ağlı açar və çiçəkləndirər.»
4409. İmam Sadiq (ə): «Hikmət barədə çox düşünmək ağlı bərəkətləndirər.»
4410. İmam Sadiq (ə): «Ağlın kamilləşməsi üç şeydədir: Allah müqabilində əyilib yerlə yeksan olmaq, gözəl şəkildə yəqinliyə malik olmaq və yaxşı sözlər deməkdən qeyri hallarda susmaq.»
1322. İnsan ağlının ölçü me‘yarları.
4411. Allahın Peyğəmbəri (s): «Bunlar ağlın nişanələrindəndir: yalan saraydan uzaqlaşıb həqiqi saraya üz tutmaq, gor evi üçün azuqə toplamaq və qiyamət gününə hazırlaşmaq.»
4412. İmam Əli (ə): «Hər insanın sözlərindən onun ağlının səviyyəsini bilmək olar.»
4413. İmam Əli (ə): «Sənin elçin sənin ağlının göstəricisi və məktubun ən aydın danışan carçındır.»
4414. İmam Əli (ə): «İnsanların ağılları altı şeylə ölçülür: qəzəbli olan vaxt səbr, qorxan zaman dözümlü olmaq, istək və meyl olduqda mö‘tədil hərəkət etmək, bütün hallarda Allahdan qorxmaq, xoş davranmaq və söz-söhbətin azlığı.»
4415. İmam Əli (ə): «İnsanların ağılları altı şeylə ölçülər: yoldaşlıq, alış-veriş, hökmranlıq etmək, kənara çəkilmək (hakimiyyətdən), imkanlı və yoxsul olmaq.»
4416. İmam Əli (ə): «İnsanların ağlı bədahətən danışıqda sınanar.»
4417. İmam Əli (ə): «İnsanın fikri onun ağlının ölçüsüdür.»
4418. İmam Əli (ə): «Düzgün işlərin çoxluğu ağlın çoxluğundan xəbər verir.»
4420. İmam Əli (ə): «Kimin ağlı kamilləşərsə, şəhvətə dəyər verməz.»
1323. Ağlı gücdən salan amillər.
4421. İmam Əli (ə): «Şəhvət və istəklərin təsirindən ağıl aradan gedər.»
4422. İmam Əli (ə): «Ağılların puç olmasının səbəbi üstünlük axtarmaq-dadır.»
4423. İmam Əli (ə): «İnsanın xüdpəsəndliyi, onun ağlının süstlüyünü göstərir.»
4424. İmam Əli (ə): «Kim nadanlarla oturub dursa ağlı azalar.»
4425. İmam Əli (ə): «Yalnız ağlı azca azalanlardan başqa, kimsə zarafat etmədi.»
4426. İmam Əli (ə): «Ağıl sahiblərinə qulaq asmayanın ağlı ölər.»
4427. İmam Baqir (ə): «Yalnız ağlı azalanların qəlbinə təkəbbür yol tapar.»
1324. Ağlın süstlüyünün nişanələri.
4428. İmam Əli (ə): «Ağıllar azalanda, (özünü) üstün bilməklər artar.»
4429. İmam Əli (ə): «Kim ağlı azalarsa, pis söz danışar.»
4430. İmam Əli (ə): «Nadanlarla oturub durmaq ağılsızlıqdandır.»
4431. İmam Əli (ə): «Arzuların çoxluğu, ağlın puçluğundandır.»
1325. Ağlın meyvəsi.
4432. İmam Əli (ə): «Ağlın meyvəsi dözümlülükdür. (Allah yolunda mətanətli olmaqdır).»
4433. İmam Əli (ə): «Ağlın meyvəsi haqqa sadiq qalmaqdır.»
4434. İmam Əli (ə): «Ağlın meyvəsi dünyanı düşmən bilmək və həvəsləri öldürməkdir.»
4435. İmam Əli (ə): «Ağıl, meyvəsi bağışlamaq və həya olan bir ağacdır.»
1326. Ağlın düşməni.
4436. İmam Əli (ə): «Ağlın düşməni nəfsani istəklərdir.»
4437. İmam Əli (ə): «Qalib həvəslərə əsir olan nə qədər ağıl var.»
4438. İmam Əli (ə): «Allah ağlı qorumaq üçün... şərabdan uzaqlaşmağı vacib buyurmuşdur.»
4439. İmam Əli (ə): «Bilin ki, arzu ağlı qəflətə salır və Allahı xatırlamağı ona unutdurur.»
4440. İmam Əli (ə): «Nəfsani istəklər ayıq, ağıl isə yatmışdır.»
Mənbə: "Mizanul – hikmət (xülasəsi) 2-ci cild" kitabı
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6678
Bu gün: 0
