İranlı fəhlənin xəlifədən imdad diləyi

Əbu Lölö ləqəbi ilə tanınan Firuz Irani, Müğeyrə ibni Şöbənin qulamı idi. O öz güzəranını təmin etməkdən əlavə, hər gün iki dirhəm də Müğeyrəyə verməli idi. Bir gün Əbu Lölö bazarda Öməri gördü, ondan kömək istəyib dedi:–Müğeyrə mənim üçün ağır vergi qoymuşdur!
Onun zirəkliyindən xəbərdar olan xəlifə soruşdu:–Nə bacarırsan?
Dedi:–Dülgərlik, nəqqaşlıq və dəmirçilik.
Xəlifə etinasızlıqla dedi:–Bu qədər sənət müqabilində bu pul çox deyildir. Eşitmişəm ki, sən külək ilə işləyən dəyirman düzəldə bilirsən. Mənim üçün belə bir dəyirman düzəldə bilərsənmi?
O, xəlifənin sözlərindən çox narahat oldu və onu qətl ilə təhdid edib dedi:–Sənin üçün elə bir dəyirman düzəldərəm ki, nə şərqdə, nə də ki, qərbdə misli olmaz!
Xəlifə iranlı fəhlənin bu cür cəsarətindən narahat oldu və onun yanındakı şəxsə dedi:–Bu iranlı qul məni qətl ilə hədələyir!
O, öz xilafətinin axırlarında başa düşmüşdü ki, islam cəmiyyətinin ruhu aludə olmuşdur və cəmiyyətdə zülm, istismar bir bəla kimi sürətlə inkişaf etməkdədir. Ona görə də camaata vədə verirdi ki, sağ qalarsa bir il cəmiyyətin içərisində gəzib-dolaşacaq, onların işlərinə yaxından baş çəkəcək. Çünki şikayətlərin çoxunun ona gəlib çatmadığını bilirdi.
Doktor Əliverdi nəql edir ki, ikinci xəlifə deyirmiş: "Ayrı-seçkilik salmaq və birini digərindən üstün tutmaqda qəlblərin bir-biri ilə ülfət bağlamasından başqa bir məqsədim yox idi. Əgər yeni ildə sağ qalsam, hamının arasında bərabərlik bərqərar edəcəyəm, ayrı-seçkiliyi aradan qaldırıb Peyğəmbər və Əbu Bəkr edən kimi, ağla qaranın, ərəblə əcəmin arasında fərq qoymayacağam."
Lakin xəlifə sağ qalmadı, əcəl onun arzularına çatmasına mane oldu: Firuzun qılıncı onun ömrünü xətm etdi. Amma əsası onun tərəfindən qoyulan üsul üçüncü xəlifənin dəhşətli ayrı-seçkiliyinin əsasını təşkil etdi, islam hökumətini kütlələrin qəzəb dalğasının hədəfinə çevirdi. Firuzun qılıncı zəhmətkeş kütlələrin qəzəbinin nişanəsi idi. Əgər xəlifə Firuzun əli ilə öldürülməsəydi belə, onsuz da sabah ona tərəf çoxlu qılınclar uzanacaqdı.
Bizim yazıçılar və xətiblər elə təsəvvür edirlər ki, islam cəmiyyətindəki sinfi ziddiyyətlər və ayrı-seçkiliklərin əsası Osmanın hakimiyyəti dövründə qoyulmuşdur, halbuki, onun dövründə ayrı-seçkilik sadəcə olaraq özünün ən yüksək həddinə çatmışdı, bu da camaatın onun hökuməti əleyhinə qiyam etmələrinə səbəb oldu. Amma ayrı-seçkiliyin əsası ikinci xəlifənin dövründə qoyulmuşdu. Bəli, Peyğəmbər (s)-dən sonra ilk dəfə olaraq bu nəğmələri zümzümə edən və tüstüsü həm özünün, həm də qeyrilərinin gözünə dolan şəxs ikinci xəlifə idi. O, həmişə deyirdi: "Ərəbin bir-birini əsir etməsi çirkin bir işdir, çünki Allah geniş əcəm ölkələrini əsir almaq üçün hazır etmişdir." Ondan da çirkin iş bu idi ki, o, şəriət qanunlarını pozur və deyirdi: "Əcəm övladları atadan qalan şeylərini o vaxt irs apara bilərlər ki, ərəb ölkəsində dünyaya gəlmiş olsunlar." Onun tərəfindən qoyulan ayrı-seçkiliyin nümunələrindən biri bu idi ki, əcəmin Mədinədə yaşamağına heç vaxt icazə vermirdi. Müğeyrənin qulu Firuz da qabaqlar aldığı icazəyə görə Mədinədə yaşayırdı. Elə bu və buna oxşar ayrı-seçkiliklər nəticəsində, xəlifə üç nəfər iranlının–Firuz, Hürmüzan şahzadəsi və Əbu Lölönün qızı Cəfinənin tədbiri ilə öldürüldü. O, Firuzun qılınc zərbəsi ilə yaralandı və üç gündən sonra dünyadan getdi. Haqdan dönməyin acı meyvəsini dadmış xəlifənin həyatının son anları olan həssas dəqiqələrdə düzgün və qətiyyətlə fikirləşəcəyi və daha da ağır olan məsuliyyətləri qəbul etməyəcəyi, müsəlmanlar üçün ləyaqətli bir rəhbər seçəcəyi gözlənilirdi. Lakin təəssüflər olsun ki, bu həssas anlarda elə bir şura təşkil etdi ki, bu yolla islam cəmiyyətinin bir daha ləyaqətli bir rəhbərdən məhrum edilməsi və millətçi bir adamın seçilməsi qəti oldu. Hətta ikinci xəlifənin özü deyirdi ki, əgər Osman rəhbərliyi ələ keçirsə, öz qohumlarını camaatın boynuna mindirəcək. Amma bütün bu məsələlərdən agah olduğu halda əmr etdi ki, şura təşkil olunsun. Bu şura barəsində Imam (ə) ("Şiqşiqiyyə" xütbəsində) buyurur:
"Bu şuradan Allaha pənah aparıram!"
Biz tam bitərəfliklə şuranın bütün hadisələrini nəql edirik, sonra isə çox ağır və acınacaqlı vəziyyət yaradaraq islam hökumətinin Bəni-Üməyyə tərəfindən yüz il müddətində ələ alınmasına, sonradan isə Bəni-Abbasın onu öz mülkü etməsinə səbəb olan bu tarixi hadisə barəsində mühakimə yürüdəcəyik.

Kitabın adı: Vilayət günəşi (birinci cild)

Müəllif: Ayətullah Cəfər Sübhani