Tövhid və təvəssüllər
Dediklərimizdən ibadətdə tövhid barəsində ali və mühüm bir nöqtə əldə edilir. Allah övliyalarına təvəssül edərək onlardan şəfaət istəyəndə onun, Allahın vasitə etdiklərindən olmasına diqqət etmək lazımdır. Qurani-kərim belə buyurur:
«Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun. Ona (Onun rəhmətinə və lütfünə qovuşmaq üçün) yol axtarın...»(Maidə-35.)
Ümumiyyətlə səbəbi yaradan, onu səbəb edən və bizdən səbəb və vasitələrdən istifadə etməyimizi istəyən Allah-taalanın özü olduğu üçün səbəb və vasitələrə üz tutaraq onlara sığınmaq şirk deyil, eyni ilə tövhiddir. Bu baxımdan maddi, ruhi, zahiri, mənəvi, dünya və axirət səbəbləri arasında heç bir fərq yoxdur. Amma maddi səbəbləri elmi-təcrübi yolla araşdırmaq və nədən ibarət olmasını bilmək olar. Mənəvi səbəbləri isə yalnız dini üsullarla, yəni vəhy, Quran və sünnə yolu ilə aşkar etmək lazımdır.
Digər bir məsələ də budur ki, insan kiməsə sığınaraq ona yalvaranda və ya ondan şəfaət etməsini istəyəndə ilk növbədə Allaha üz tutmalı, sonra Allahdan vasitə və şəfaətçiyə tərəf gəlməlidir. Çünki dediyimiz kimi, həqiqi şəfaət, yanında şəfaət edilənin şəfaətçini həmin məqsədlə işə salmasıdır ki, şəfaətçi Allah istədiyi və razı olduğu üçün də şəfaət edir. Batil şəfaətdə isə yanında şəfaət edilənə təsir etmək üçün əsas diqqət şəfaətçiyədir. Buna görə də həmin vaxt günahkarın bütün diqqəti şəfaətçidə olur ki, gedib tərəf müqabilin yanında olan nüfuz və qüdrətindən istifadə edlərək onu razı salsın. Deməli, əsas diqqətin şəfaətçiyə olması və Allaha diqqət edilməməsi ibadətdə şirkdir.
Allahın işləri qanunauyğunluq əsasındadır. Kiminsə yaradılış aləminə diqqət etmək istəməməsi azğınlıqdır. Buna görə də Allah-taala günahkarları Peyğəmbərin (s) qapısına getməyə istiqamətləndirib və ondarın özlərinin bağışlanma istəmələrindən əlavə, o həzrətin də onlar üçün bağışlanma istəməsini bildirib. Qurani-kərim belə buyurur:
«Onlar (münafiqlər) özlərinə zülm etdikləri zaman dərhal sənin yanına gəlib Allahdan bağışlanmaq diləsəydilər və Peyğəmbər də onlar üçün əfv istəsəydi, əlbəttə, Allahın tövbələri qəbul edən və mərhəmətli olduğunu bilərdilər».(Nisa-64.)
Bəli, Peyğəmbərin (s) ömrünün son günlərində buyurduğu kimi, təkcə saleh əməl və təqvaya arxalanmaq olmaz. «Əməl və Allahın rəhmətindən başqa heç bir nicat verən yoxdur.»
Kitabın adı: İlahi ədalət
Müəllif: Ustad Mürtəza Mütəhhəri