Düşmən yetişdirən ədalət

Əli (ə) ilahi qanunları icra etməkdə çox dəqiq, tələbkar və ciddi idi. Onun həyatında yaltaqlıq və yalana əsla yol verilməzdi. Peyğəmbəri-Əkrəm (s)-in həyatında müqəddəs bir hədəfi izləyən və ona çatmaq üçün gecə-gündüz çalışan şəxslər öz məqsədləri ilə əlaqədar olan işlər qarşısında bitərəf, laqeyd mövqe seçə bilməzlər. Belə insanlar öz məqsədlərinə nail olduqdan sonra bəzilərinin məhəbbətini qazanır, bəzilərini isə qəzəbləndirirlər. Bu yolda qəlbləri pak, batinləri təmiz olan şəxslər onun ötkəmliyinə və ədalətli mühakimə yürütməsinə məftun olurlar; amma laqeyd və məsləksiz insanlar onun ədalətindən, göstərdiyi təzyiqlərdən narahat olurlar. Həm yaxşı, həm də pislə qızınan, müsəlman və qeyri-müsəlmanla keçinən, heç kimin qəzəb və kinini qazanmaq istəməyən şəxslər düzgün məqsədli və haqq məsləkli ola bilməzlər. Çünki belə şəxslərin bütün düşüncələri sazişçilik, nifaq və ikiüzlülükdən başqa bir şey deyildir.
Əmirəl-möminin Əli (ə)-ın hakimiyyəti dövründə bir nəfər öz yaşadığı məhəllin icra hakimini tərifləyib dedi ki, bütün siniflər ondan razıdır. Imam (ə) buyurdu: "Məlum olur ki, o, adil bir insan deyil, çünki hamının razılığı onun sazişkarlığını, nifaqının və düzgün hökm etməyə qadir olmadığını göstərir. Əgər belə olmasaydı, hamı ondan razı olmazdı."
Əmirəl-möminin Əli (ə) zahid (dünya malına aldanmayan) mühakiməçilərin və pakqəlbli fəqirlərin məhəbbətini qazanan, bunun müqabilində isə dünya hərislərinin və qanunpozan şəxslərin qəlblərində qəzəb və kin-küdurət şöləsini alovlandıran şəxslərdəndir. Əli (ə)-ın qayda-qanuna və üsullara (ictimai pirinsiplərə) riayət etməkdə çox ciddi, tələbkar olmasının, eləcə də ədalətinin əks-sədası yalnız onun hakimiyyəti dövrünə məxsus deyil. Baxmayaraq ki, yazıçıların və söz ustalarının çoxu imamın ədalətli mühakiməsindən və zahidliyindən söz açanda, çox vaxt o həzrətin hakimiyyəti dövründəki hadisələrə istinad edirlər, çünki bu ali insani fəzilətin aşkara çıxması üçün lazım olan şərait məhz o həzrətin hökuməti dövründə daha artıq yaranmışdı. Buna baxmayaraq, risalət əsrindən etibarən Imam (ə)-ın ədaləti, qəzavəti, həmçinin onun qanunlara çox dəqiq şəkildə riayət edib ciddiyyətli olması xalq kütlələrinin dilində əzbər olmuşdu. Buna görə də Imam (ə)-ın yürütdüyü mühakimələrə dözə bilməyən şəxslər yerli-yersiz olaraq ondan Peyğəmbər (s)-ə şikayət edirdilər, həmişə də Peyğəmbərin mənfi cavabını və "Əli ilahi qanunlara riayət edərək heç nə tanımır" deyə buyurduğunu eşidirdilər. Imam (ə)-ın həyatının risalət dövründəki tarixində baş vermiş bir neçə hadisə müddəamıza sübutdur. Biz burada nümunə olaraq iki hadisəni qeyd edirik:
1) Hicrətin onuncu ilində əziz Peyğəmbər (s) Allah evini ziyarət etmək əzmində idi. O, Əli (ə)-ı bir qrup müsəlmanla birlikdə Yəmənə ezam etdi. Ona əmr olunmuşdu ki, Yəməndən qayıdanda Nəcran məsihilərinin mübahilə günündə söz verdikləri parçaları onlardan alıb Rəsuli-Əkrəmə (s)-ə çatdırsın. O, göstərişi yerinə yetirdikdən sonra xəbər tutdu ki, Peyğəmbər Allah evinə tərəf yola düşmüşdür. Buna görə də öz yolunu dəyişib Məkkəyə yola düşdü. Həzrət Əli (ə) sürətlə Məkkəyə doğru irəliləyirdi ki, tez bir zamanda Peyğəmbərə çatsın. Buna görə də parçaları öz zabitlərindən birinə tapşırıb əsgərlərdən uzaqlaşdı. Nəhayət, Məkkənin yaxınlığında Peyğəmbərin hüzuruna çatdı, onunla görüşdükdə Peyğəmbər son dərəcə xoşhal oldu. Onu ehram paltarında görüb necə niyyət etdiyini soruşdu. Əli (ə) dedi: "Mən ehram bağlayanda dedim: Mən elə Peyğəmbərin ehram bağladığı niyyətlə ehram bağlayıram."
Yəmənə və Nəcrana etdiyi səfərdən, gətirdiyi parçalardan Peyğəmbərə məlumat verdikdən sonra Peyğəmbərin əmri ilə öz əsgərlərinə tərəf yollandı ki, onlarla birlikdə Məkkəyə qayıtsın. Əli (ə) əsgərlərə çatanda gördü ki, onun canişini olan zabit bütün parçaları əsgərlərin arasında bölmüş, onlar da parçaları ehram paltarı kimi bədənlərinə örtmüşlər. Əli (ə) öz zabitinin yersiz hərəkətindən bərk narahat oldu və ona dedi:–Nə üçün parçaları Peyğəmbərə təhvil verməmiş əsgərlərin arasında bölüşdürmüsən?
Zabit dedi:–Sizin əsgərləriniz israr etdilər ki, mən parçaları əmanət olaraq onların arasında bölüşdürəm və Həcc mərasimindən sonra onlardan alam.
Əli (ə) onun üzrünü qəbul etməyib dedi:–Sənə belə bir ixtiyar verilməmişdi!
Sonra əmr etdi ki, bölünmüş parçaların hamısını bir yerə yığıb Məkkədə Peyğəmbərə təhvil versinlər. Həmişə ədalətdən, nizam-intizamdan, inzibatçılıqdan əziyyət çəkən, işlərin qanun əsasında deyil, öz istəklərinə uyğun olaraq cərəyan etməsini istəyənlər Peyğəmbər (s)-in hüzuruna gəlib Əli (ə)-ın çox ciddiyyətli və tələbkar olmasından, inzibatçılığından şikayət edirdilər. Amma bilmirdilər ki, bir qanunu pozmaq və yersiz güzəştlər bir sıra daha böyük qanunsuzluqlara gətirib çıxaracaqdır. Əli (ə)-ın fikrincə "Xətakar (xüsusilə öz xətasını kiçik və əhəmiyyətsiz sayan) bir şəxs vəhşi, ipə-sapa yatmayan və cilovu buraxılmış atı minən bir süvariyə bənzəyir. Şübhəsiz, belə bir minik heyvanı öz sahibini dərələrin dərinliklərində sərt qayalara çırpıb məhv edəcəkdir." Belə bir təşbihdən Imam (ə)-ın məqsədi budur ki, hər bir günah iş - nə qədər kiçik olursa olsun, əgər kiçik sayılsa, arxasınca başqa günahları da çəkib gətirəcəkdir. Bu da insanı günahlara qərq edib oda salmayınca ondan əl çəkməz. Buna görə də məhz ilk gündən etibarən zahidliyi özünə bir yol seçib islam qanunları və üsulları ilə hər cür müxalifətçilikdən çəkinməli idi.
Peyğəmbər (s) Əli (ə)-ın işlərindən, onun ilahi qanunlardakı ciddiyyət və tələbkarlığından tamamilə xəbərdar olduğuna görə, dostlarından birini çağırıb dedi ki, onlara çatdırsın: "Əli (ə)-ın barəsində bədxahlıqdan əl çəkin, çünki, o, ilahi qanunları icra etməkdə çox dəqiq və ciddidir, həyatında heç vaxt yaltaqlıq və yalana yol verməz."
2) Xalid ibni Vəlid Qüreyşin güclü pəhləvanlarından, bacarıqlı sərkərdələrindən biri idi. O, hicrətin yeddinci ilində Məkkədən Mədinəyə mühacirət edib müsəlmanlara qoşuldu. Amma tövhid dininə iman gətirməzdən qabaq yenicə əsası qoyulmuş islam hökumətinin məhv edilməsi üçün Qüreyş tərəfindən törədilən müharibələrdə dəfələrlə iştirak etmişdi. Ühüd döyüşündə gecə ikən müsəlmanlara qəfil hücum edib onların arxasından meydana daxil olmuş, islam mücahidlərini həmləyə məruz qoymuşdu. O, islamı qəbul edəndən sonra da Əli (ə)-la olan ədavət və düşmənçiliyini unutmamışdı, həm də Imam (ə)-ın misilsiz şücaətinə və güclü qollarına həsəd aparırdı. Peyğəmbər (s) vəfat edəndən sonra xəlifənin göstərişinə görə Əli (ə)-ı qətlə yetirmək qərarına gəlmişdi, amma bəzi səbəblərə görə bu işə müvəffəq olmadı. Əhməd ibni Hənbəl özünün "Müsnəd" kitabında yazır: "Peyğəmbəri-Əkrəm başçısı Əli olan bir qrupu Yəmənə göndərdi. Xalid də onların arasında idi. Islam qoşunu Yəmənin bir məntəqəsində Zeyd qəbiləsi ilə döyüşüb qələbə çaldı, qənimət ələ keçirdi. Imamın qənimətləri bölüşdürməkdə seçdiyi üslub Xalidin xoşuna gəlmədi. Buna görə də Peyğəmbər (s)-lə Əli (ə)-ın arasında soyuqluq yaratmaq üçün Peyğəmbərə bir məktub yazıb Bəridəyə verdi ki, təcili olaraq Peyğəmbərə çatdırsın. Bəridə deyir: "Təcili olaraq özümü Mədinəyə çatdırdım və məktubu Peyğəmbərə verdim. O həzrət məktubu dostlarından birinə verdi ki, onun üçün oxusun. Məktub sona çatdıqda birdən Peyğəmbər (s)-in üzündə qəzəb nişanələrinin zahir olduğunu gördüm. Belə bir məktubu gətirdiyim üçün çox peşman oldum. Özümə bəraət qazandırmaq üçün dedim ki, Xalidin göstərişi ilə belə bir işi görmüşəm, mənim yüksək rütbəli şəxslərin əmrinə tabe olmaqdan başqa bir çarəm yox idi. Sözüm qurtardıqdan sonra bir neçə dəqiqə məclisdə sükut hökm sürdü. Birdən Peyğəmbər (s) sükutu pozub dedi:–"Əli barəsində bədgümanlıq etməyin! "O məndən, mən də ondanam. O məndən sonra sizin rəhbərinizdir." Mən öz işimdən çox peşman oldum və Peyğəmbərdən xahiş etdim ki, məni bağışlasın. Peyğəmbər buyurdu ki, Əli gəlməyincə mən belə bir işə razı olmaram və sənə Allahdan istiğfar (bağışlanmaq) istəmərəm. Birdən Əli (ə) gəlib çatdı və mən ondan xahiş etdim ki, Peyğəmbərdən, mənim barəmdə (Allahdan) istiğfar etməsini xahiş etsin. Bu hadisədən sonra Bəridə Xalid ilə dostluğunu kəsib ixlas və hörmət əlini Əli (ə)-a tərəf uzatdı. Hətta Peyğəmbərin vəfatından sonra da o, Əbu Bəkrlə beyət etmədi. O, Əbu Bəkrdən hesabat istəyib onu rəsmiyyətlə tanımayan on iki şəxsdən biri idi.