Əmirəl-Möminin Əli (ə)-ın Ühüd döyüşündəki fədarkarlığı

Bədr döyüşündə məğlub olduğuna görə Qüreyşin ruhiyyəsi ölmüşdü. Bu böyük maddi və mənəvi məğlubiyyətin əvəzini çıxmaq və öldürülənlərin intiqamını almaq üçün qərara aldılar ki, tam döyüş təchizatı ilə yaraqlanmış və ərəblərin əksər qəbilələrinin təcrübəli cəngavərlərindən təşkil olunmuş bir ordu ilə Mədinəyə tərəf hərəkət etsinlər. Buna görə də Əmr-As və bir neçə nəfərə əmr olundu ki, Kənanə və Səqif qəbilələrini özləri ilə birlikdə aparsınlar və müsəlmanlarla döyüşdə onlardan istifadə etsinlər. Onlar müsəlmanlarla qarşılaşmaq üçün üç min nəfər cəngavər toplaya bilmişdilər. Islam kəşfiyyatçıları Peyğəmbər (s)-i Qüreyşin qərarından və onların müsəlmanlarla döyüşmək üçün hərəkət etmələrindən xəbərdar etdi. Rəsuli-Əkrəm (s) düşmənlə qarşılaşmaq üçün hərbi şura təşkil etdi. Şura üzvlərinin əksəriyyətinin rəyi bu oldu ki, islam qoşunu Mədinədən çıxıb şəhərdən kənarda düşmənlə döyüşsünlər. Peyğəmbər (s) cümə namazını qıldıqdan sonra sayı min nəfərdən çox olan bir qoşunla Mədinəni Ühüd dağının ətəklərinə getmək üçün tərk etdi. Iki qoşun hicrətin üçüncü ili, şəvval ayının yeddisində sübh çağı öz mövqelərini möhkəmlətdi. Islam qoşunu arxa tərəfdən təbii bir maneə, yəni Ühüd dağı ilə əhatə olunan bir yeri özlərinə mövqe seçmişdi. Amma dağın ortasında xüsusi bir yarıq var idi. Düşmənin dağın ətrafında dövrə vurub o yarığın ortasından keçməsi və müsəlmanların mövqeyinə hücum etməsi gözlənilirdi. Peyğəmbər ehtimal verilən bu təhlükənin qarşısını almaq üçün Əbdüllah Cübeyri əlli nəfər oxçu ilə birlikdə düşmənin bu yoldan nüfuz etməsinin qarşısını ala biləcəkləri bir təpədə yerləşdirdi və əmr etdi ki, heç vaxt–hətta müsəlmanlar qələbə çalsalar və düşmənlər qaçmağa üz qoysalar belə–bu nöqtəni əldən verməsinlər. Peyğəmbər bayrağı ona görə Müsəbin əlinə verdi ki, həm o, həm də Qüreyşin bayraqdarı Əbdüd-Dar qəbiləsindən idi.
Döyüş başlandı və müsəlmanların göstərdiyi rəşadətlər nəticəsində Qüreyş ordusu ağır tələfat verərək qaçmağa üz qoydu. Təpənin üstündəki oxçular elə təsəvvür etdilər ki, artıq orada qalmağa ehtiyac yoxdur. Buna görə də, Peyğəmbər (s)-in bu barədəki təkidli göstərişinə baxmayaraq, qənimət yığmaq üçün gözətçi qülləsini tərk etdilər. Şücaətli bir cəngavər olan Xalid ibni Vəlid döyüşün əvvəlindən bilirdi ki, bu təpəni almaq qələbənin açarıdır. Bir neçə dəfə oradan islam cəbhəsinin arxasına nüfuz etmək istəmiş, amma keşikçilərin atdığı oxlarla qarşılaşıb geri qayıtmışdı. Bu dəfə keşikçilərin yerini boş görüb qəfil bir həmlə ilə arxadan silahsız və xəbərsiz müsəlmanlara hücum etdi. Müsəlmanların arasında qəribə bir hərc-mərclik yarandı və bu zaman Qüreyşin qaçmış ordusu yenidən döyüş meydanına döndü. Bu vaxt islamın bayraqdarı Müsəb ibni Ümeyr düşmən əsgərləri tərəfindən öldürüldü. Üzü örtülü olduğuna görə qatil onun Peyğəmbər olduğunu güman edərək qışqırdı: "Ahay, bilin ki, Məhəmməd öldürüldü!"
Peyğəmbərin ölüm xəbəri müsəlmanların arasında ildırım sürəti ilə yayıldı və bir neçə nəfər istisna olmaqla, təqribən hamısı qaçmağa üz qoydular. Islamın məşhur siyrəyazanı ibni Hişam belə yazır:–Ənəs ibni Malikin əmisi Ənəs ibni Nəzr deyir: "Islam ordusunun təzyiq altında, çıxılmaz vəziyyətdə qaldığı, Peyğəmbərin ölüm şayiəsi yayıldığı vaxt müsəlmanların əksəriyyəti öz canını qurtarmaq fikrinə düşdü, hərəsi qaçıb bir tərəfdə gizləndi. Mən gördüm ki, mühacir və ənsardan bir qrupu (Ömər ibni Xəttab, Təlhə və Übeydullah da onların arasında idi) bir tərəfdə oturaraq, canlarını qurtarmaq fikrindədir. Etirazlı bir səslə onlara dedim: "Niyə burada oturmusunuz?" Dedilər: "Peyğəmbər öldürülüb, daha döyüşməyin faydası yoxdur!." Mən onlara dedim: "Əgər Peyğəmbər öldürülübsə, daha yaşamağın mənası yoxdur. Ayağa qalxın və o öldürülən yolda siz də şəhid olun. Əgər Məhəmməd öldürülübsə, onun Allahı diridir." Mən gördüm ki, sözlərim onlarda heç bir təsir buraxmır, özüm silah götürüb döyüşə atıldım."
Ibni Hişam deyir: Bu döyüşdə Ənəs yetmiş yerdən yaralanmışdı. Onun cənazəsini bacısından başqa heç kəs tanıya bilmədi. Müsəlmanlardan bir qrupu o qədər peşman olmuşdu ki, canlarını qurtarmaq üçün münafiq bir şəxs olan Əbdüllah ibni Übeyyə yaxınlaşıb onun vasitəsi ilə Əbu Süfyandan sığınacaq diləmək barədə tədbir tökürdü. Bir qrupu da dağlara pənah aparmışdı.
Bir nəfər 608-ci hicri ilində Bağdad şəhərində böyük alim olan Məhəmməd ibni Muid Ələvinin yanında Vaqidinin "Məğazi" kitabından dərs öyrənirdi. Bir gün mən də o dərsdə iştirak etdim. Söz Məhəmməd ibni Məsləmənin aşkar nəql etdiyi bu cümlələrə: Ühüd döyüşü günü öz gözləri ilə görmüşdür ki, müsəlmanlar qaçıb dağa dırmaşırdılar. Peyğəmbər onları adları ilə çağırır və buyururdu: "Bura gəl, ey filankəs!" Amma heç kəs Peyğəmbərin çağırışına cavab vermirdi" - çatanda mənə dedi:–"Filankəs" dedikdə məqsəd Peyğəmbərdən sonra məqam və mənsəbi ələ keçirən şəxslərdir və ravi qorxduğuna görə onların adlarını deməkdən çəkinmişdir. "Onların adlarını aşkar şəkildə qeyd etmək istəməmişdir."

Kitabın adı: Vilayət günəşi (birinci cild)
Müəllif: Ayətullah Cəfər Sübhani