Ötən söhbətlərdən alınan nəticələr
Elmi və əməli, fərdi və ictimai sahələrdə göstərilən fəaliyyətlər, yalnız həqiqi kamilliyə çatmaq məqsədi daşıdıqda insani olur. İnsan özündən asılı olmayaraq, hansısa bir istiqamətdə çalışır. Əqli cəhətdən kamil olan insan öz adına sadiq qalaraq, insanlığa can atmalıdır. İnsan öz fəaliyyətinə insani istiqamət vermək üçün təkamül yolu və bu yolun son nöqtəsini tanımalıdır. İnsanın hərəkəti onun biliyi və iradəsindən asılı olduğu üçün ünvanı bilmədən hərəkət etmək qeyri-mümkündür. Amma hədəfə çatmadan onu yaxşı tanımaq mümkünsüzdür. Demək, bu tanıma hələ ki, zehni təsəvvür yolu ilə mümkündür.
Bəşər təkamül yolunu heç şübhəsiz ki, daxili ruhani qüvvələrinin hesabına keçə bilər. Fitri meyillərin istiqamətlənməsi, həqiqi kamilliyi tanımaq üçün ən yaxşı üsuldur. Hər bir meylin göstərdiyi istiqamətlərin düşünülməsinin nəticəsi, insanı sonsuzluğa sövq edir və müvəqqəti ləzzətlər puç görünür. Aydındır ki, elm və qüdrət mənbəyi olan Allahla əlaqə yaratmadan, heç bir istək tam tə’min olmaz. Yalnız əzəmətli ilahi nurun sayəsində insan özünün və bütün varlıq aləminin həqiqətini müşahidə edə bilir. Bu zaman insanın həqiqət axtarma meyli tə’min olunur. Eləcə də, sonsuz ilahi qüdrətin nüfuzu ilə, insan istədiyinə çatır. İnsanın məğlubedilməz qüdrət istəyi tə’min olunur. Məhz bu zaman insan sonsuz camal və kamal sahibi olan məhbubunun vüsalına yetişir, özünü rəhmət ağuşunda müşahidə edir. Bütün istəklərin mə’şuq tərəfindən məhəbbətlə tə’min olunması necə də ləzzətlidir.
Bu məqama çatmış insan, Allahın razılığından başqa heç nə haqqında düşünmür. Məhz bu məqamda insan öz vücudunu kamilliyə yetişmiş bir halda müşahidə edir və ən ali ləzzətə nail olur. Bu məqamdakı insan özünə məhəbbəti unudaraq, Allaha məhəbbətlə yaşadığından Allahı özü üçün yox, özünü Allah üçün istəyir.
Demək, insanın həqiqi məhbubu Allah-təala, insanın həqiqi kamilliyi isə, Allahla əlaqə və yaxınlıqdır. Bütün digər qüvvələr məhz bu məqsədə çatmaq üçün sərf edilməlidir. Bu istiqamətdən kənara atılan istənilən bir addım, insanı məqsəddən uzaqlaşdıracaq və zərərə salacaqdır.
Kitabın adı: Nəfsi saflaşdırmadan qabaq özünütanıma
Müəllif: Ustad Misbah Yəzdi