Əsl itkinin axtarışında
Hər kəs öz qəlbinə nəzər salsa, nəyisə itirdiyini və onun axtarışında olduğunu görər. İtirib axtardığının haqqında düzgün təhlili olmadığına görə hər yerdə, hər bir nöqtədə onu axtarır. Bəzən güman edir ki, axtardığı mal-dövlət və sərvətdir. Onu ağuşuna alsa dünyanın ən xoşbəxt insanı olacaq. Lakin külli miqdarda sərvət əldə etdikdən az sonra başa düşür ki, tamahkarların müdhiş gözləri, yaltaqların yağlı dilləri, oğruların mürəkkəb tələləri, paxılların dil yaraları onun pusqusundadır. Bəzən sərvəti qoruyub saxlamaq onu əldə etməkdən daha çətin, iztirabı və nigarançılığı daha çox olur. İndi başa düşür ki, yolu səhv gəlib və itirib-axtardığı bunlar deyilmiş.
Bəzən güman edir ki, gözəl-göyçək, varlı-dövlətli həyat yoldaşı tapa bilsə, ideal xoşbəxtliyə nail olacaq və heç bir çatışmazlığı olmayacaqdır. Lakin ona çatandan sonra belə bir həyat yoldaşını qoruyub-saxlamağın təhlükələrini, çətinliklərinin çoxluğunu, onun yüksək səviyyəli tələb və təvəqqelərinə dözməli olacağını nəzərdən keçirəndə, öncə fikirləşdiyinin röyadan başqa bir şey olmadığını başa düşür.
Şan-şöhrət və hakimiyyət arzusu, uzaqdan bunların hamısından daha nəşəli görünür, onun xoşbəxtlik hissi daha ciddi arzu kimi nəzərə çarpır. Halbuki, ondan doğan problemlər, başağrılar, ilahi və insani məsuliyyətlər daha artıqdır.
Müdrik din xadimi, mərhum Ayətullah əl-uzma Burucerdi şiə aləmində rəqibsiz mərcəyi-təqlid olan günlərində və əsrinin ruhaniyyət aləminin rəhbərliyini öhdəsinə götürən zaman məşhurluq və rəhbərliyin çətinliklərini görəndə fikrini belə ifadə etdi: "Əgər bir kəs Allaha görə deyil, nəfsinə görə mənim vəzifə və səlahiyyətim kimi bir səlahiyyət əldə etmək istəsə, onun ağılsızlığında şübhə etməyin!"
Bəli, bunların hamısı ilğımdan başqa bir şey deyil. Onu əldə edəndə nəinki insanın daxilindəki susuzluğu yatırmır, üstəlik həyat səhrasında onu daha da təşnə edir. Qurani-kərimin buyurduğu kimi: " کَسَرابٍ بِقيعَةٍ يَحْسَبُهُ الَظْمآنُ مٰاءً حَتّى اِذٰا جٰائَهُ لَمْ يجِدْهُ شَيئاً...". (1)
Mümkün ola bilərmi ki, belə hisslər keçirən insanın axtardığı heç bir yerdə tapılmasın?! Şübhəsiz, Allahın hikmətində su olmadan susuzluq (icad etmək) qeyri-mümkündür. Necə ki, susuz bir kəs olmadan suyun mövcudluğu da mənasızdır.
Bəli! Ayıq-sayıq insan tədricən başa düşəcək ki, onun böyük arzu ilə aradığı və heç vaxt tapmadığı arzusu həmişə onun kənarında olmuşdur və o, insanın bütün vücudunu əhatə etmişdir. Ona, boyun damarından da yaxındır. Amma insan bunu başa düşməmişdir: «وَ نَحْنُ اَقْرَبُ اِلَيهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ» (2) (Biz ona şah damarından da yaxınıq.)
Hafiz demişkən:
سالها دل طلب جام جم از ما مى کرد آنچه خود داشت ز بيگانه تمنّا مى کرد!
گوهرى کز صدف کون و مکان بيرون بود طلب از گمشدگان لب دريا مى کرد!
Uzun illər qəlb bizdən cami-cəm istəyirdi Özündə olanı başqalarından təmənna (arzu) edirdi,
Kövnü-məkan sədəfindən xaricdə (ona sığmayan) bir gövhəri Dərya sahilində itən susuzlardan istəyirdi.
Sədi deyir:
اين سخن با که توان گفت که دوست در کنار من و من مهجورم!
Bu sözü kimə demək olar?! Ki, dost mənim yanımdadır, amma mən ondan uzaqdayam.
Bəli, insanın itirdiyi arzusu hər yerdə, daim və hər zaman onunladır. Lakin maddi hicablar (və günah) onu görməyə rüsxət vermir. İnsanın təbiət çəngəlinə düşməsi onun həqiqət xiyabanına girməsinə mane olur.
تو کز سراى طبيعت نمى روى بيرون کجا به کوى حقيقت گذر توانى کرد؟!
"Sən ki təbiət sarayından çölə çıxa bilmirsən, həqiqət yolundan necə keçə bilərsən?!”
Bəli, əzizlərim! İtirdiyiniz sizin yanınızdadır. Siz hicabları kənara çəkməlisiniz ki, Onun ürək oxşayan hüsnü-camalını görəsiniz. Ruhunuz, canının onunla sirab olsun. Həqiqi "səkinə" (ruhi sakitlik) və dincliyi bütün varlığınızla hiss edəsiniz, göyün və yerin qüvvələrini öz ixtiyarınızda görəsiniz. Sizin aradığınız məhz həmin vücuddur ki, bütün varlıq aləmi onun vücudunun sayəsindədir:
هُوَ الَّذى اَنْزَلَ السَّکينَةَ فِى قُلُوبِ الْمُؤمِنينَ لِيزْدادُوا ايمانَاً مَعَ ايِمانِهِمْ وَ لِلّهِ جُنُودُ السَّمَوٰاتِ وَ الاَْرْضِ وَ کٰانَ اللّهُ عَليماً حَکِيماً
"O həmin Allahdır ki, "səkinə”ni (ruhu aramlığı) möminlərin qəlbinə nazil etdi ki, imanları üstündən imanları artsın. Yerin və göyün qoşunları Allaha məxsusdur və Allah elmli və hikmətlidir.”
Ayətullah əl-uzma Məkarim Şirazinin dərs və nəsihətləri