İkinci fəsil
Müfəzzəl deyir: İmamın (ə) göstərişi ilə sabah tezdən onunla görüşdüm. Onun izni ilə daxil oldum və İmamın (ə) müqabilində oturdum. Sonra həzrət buyurdu:
Şükür o Allaha ki, o hər zamandan sonra bir zamanı, hər əsrdən sonra bir əsri, hər aləmdən sonra bir aləmi, yaradıb. Allah-Taalaöz ədalətindən pis əməl sahiblərinə əzab və yaxşı əməl sahiblərinə əcr və savab əta edir. Onun adları müqəddəs və münəzzəh və ne`mətləri isə boldur. O heç kəsə zülm etmir. Bəlkə insanlar öz-özünə zülm edirlər. Onun cəlil və ali sözü də bunu isbat edir.
"Hər kəs zərrə qədər yaxşılıq etsə onun əcrini görər və hər kəs zərrə qədər pis iş görsə onun əzabını görəcəkdir” (Zəlzələ surəsi, 7-ci ayə).
Bu həqiqəti Qurani-Kərimin bir çox başqa ayələrində də görmək olar. O kitab ki, hər şeyi bəyan edəndir və onda batil bir şey gəlməyib. Çünki onu göndərən Həkim və Həmiddir. Buna görə də peyğəmbərimiz Rəsuli-Əkrəm (s.ə) buyurub: Bu həmən sizin əməllərinizdir ki, sizə tərəf qaytarılacaqdır.
Sonra İmam (ə) mübarək başını bir az aşağı saldı və buyurdu:
Ey Müfəzzəl! Bütün insanlar sərgərdandılar və üsyan edirlər. Onlar şeytanlara və tağutlara itaət edirlər. Zahirən görürlər amma əslində kordurlar. Zahirdə danışırlar ancaq həqiqətdə laldırlar və fikirləşmirlər. Guya bunlar gözlənilməz ölümdən amandadırlar, cəzadan kənardılar. "Vay olsun onlara! Onlar nə qədər bədbəxtdirlər! Onların əzabı nə qədər uzundur!
Bir gündə ki, heç bir dost, dostuna kömək etməz və allahdan başqa heç kəs ona kömək edə bilməz. Müfəzzəl deyir: İmamın (ə) sözlərinin tə`sirindən bərk ağladım. Həzrət buyurdu: Ağlama! əgər onu qəbul etsən xilas olarsan. Sonra buyurdu: Heyvandan başlayıram. Onun haqqında başqa şeylər kimi şərh verirəm:
Onun bədəninin forması haqda fikirləş: Daş kimi bərk deyil. Çünki, əgər belə olsa o hərəkət edəndə əyilə bilməz. Eləcədə də çox yumşaq deyil ki, onda ayaq üstə dayana bilməzdi. Onun əti yumşaqdır. Ətlərin arasında möhkəm sümüklər yaradılmışdır və bədən əsəbləri və damarlar hamı bir-birinə birləşmişdir. Bunların da üstü mühafizə olunmaq üçün möhkəm bir dər ilə örtülmüşdür.
Bə`ziləri heykəl düzəltmək üçün çubuqları simlərlə parçaya bağlayırlar və onun üstünə ağac şirəsi sürtürlər. Biz şərh etdiyimiz iş də bu cürdür. O möhkəm çubuqlar sümük hökmündə, parçalar ət hökmündə, simlər əsəb və damarlar və ağac şirəsi isə dəri hökmündədir. Əgər heyvan öz-özünə yaransaydı, onda gərək bu əldədüzəltmə heykəl də öz-özünə düzəlsin. Əgər heykəlin xaliqsiz və öz-özünə yaranmasını qəbul etmirsiniz. Gərək diri heyvan barəsində də bu sözü qəbul etməyəsiniz.
Heyvanların yaranışı
İndi də heyvanların bədəninə nəzər sal. Onların bədəni insanda olduğu kimi ətdən, sümükdən, damar və əsəblərdən təşkil tapmışdır. Həmçinin onlara göz və qulaq da verilmişdir ki, insanın ehtiyaclarını ödəsin. Əgər heyvanlar kar və kor olsaydılar, insan onlardan bəhrələnə bilməzdi. Amma onlara fikir və ağıl verilsəydi, insanın yüklədiyi ağır yükləri aparmaqdan imtina edərdilər.
Əgər bir şəxs desə: Amma qulamlar ağıllı olmaqlarına baxmayaraq, bəylərin verdiyi əmrlərə tabe olur və onların buyurduğu ağır işləri əncam verirlər. Bunun cavabı belədir: Bu cür insanlar çox azdır. Insanların çoxu razı deyil ki, heyvanlar kimi yük aparsınlar.
Hənçinin əgər insanlar heyvanların işlərini görsələr, başqa işlərindən geri qalarlar. Çünki, bir dəvə və ya qatır gördüyü bir işi insan görə bilməz. Bu iş, çətinlikdən əlavə insanın həddən artıq yorulmasına səbəb olur ki, onu başqa peşələri öyrənməkdən məhrum edir.
Heyvanların üç növ yaradılışı
Ey Müfəzzəl! Heyvanların üç növ (insan, dörd ayaqlı və quşlar) hikmətli yaradılış haqda təfəkkür et. Onların hər biri bir formada yaradılmışdır. Insanın ağlı və təfəkkürü olduğuna görə o ticarət, zərgərlik və dəriçilik kimi işləri görə bilir. Onun üçün böyük əllər və barmaqlar yaradılmışdır ki, bu işləri görməyə malik olsun.
Kitabın adı: İmam Sadiqin (ə) bəyanı ilə yaranışın sirləri