"Qüsl” (müəyyən hallarda dini qayda əsasında yuyunmaq)

Vacib qüsüllər

Məsələ 359: Yeddi vacib qüsl var: Cənabət qüslü, istihazə qüslü, heyiz qüslü, nifas qüslü, meyyitə toxunma qüslü, meyyit qüslü, vacib olmuş müstəhəb qüsl (nəzir, and və bu kimi səbəblərlə)

1.Cənabət

Məsələ 360: İnsan iki halda "cünub” (cənabətli, qüsl verməyə borclu) olur:

1.”Cima” (cinsi yaxınlıq);

2. Yuxuda və ya oyaq vaxt, az və ya çox miqdarda, şəhvət və ya şəhvətsiz sperma (məni) xaric olması.

Cənabətin hökmləri

Məsələ 361: İnsan ondan xaric olan rütubətin sperma və ya başqa bir şey olduğunu bilməsə, bu maye atıcılıq və şəhvətlə xaric olduqda sperma hökmündədir. Əgər bu əlamətlərin heç biri və ya biri olmazsa, həmin rütubət sperma hökmündə deyil. Amma qadında və ya xəstə insanda həmin mayenin atıcılıqla xaric olması şərt deyil. Əgər rütubət xaric olan vaxt insan yüksək şəhvani durumda olarsa, həmin rütubət sperma sayılır.

Məsələ 362: Sperma xaric olduqdan sonra bədən adətən süstləşir. Amma bu Məsələ qəti şərt və nişanələrdən sayılmır.

Məsələ 363: Müstəhəbdir ki, sperma xaric olduqdan sonra sidiyə gedilsin. Belə olduqda sperma zərrələri kanaldan xaric olur. Əgər sidiyə gedilməsə, qüsldən sonra özündə rütubət görsə, bu rütubətin sperma olub-olmadığı mə’lum olmazsa, o sperma hökmündədir və yenidən qüsül verilməlidir.

Məsələ 364: Əgər insan cima (cinsi yaxınlıq) etsə və sünnət yeri həddində yaxınlıq olsa, həm kişi, həm də qadın cünub, cənabətli olar. Tərəflərin büluğ həddində olub-olmaması, spermanın xaric olub-olmaması şərt deyil. Deyilən hökm qabaqdan yaxınlığa aiddir. Əgər arxadan yaxınlıq olarsa, vacib ehtiyata əsasən, həm qüsl, həm də dəstəmaza ehtiyac var.

Məsələ 365: Əgər sünnət həddində yaxınlıq olub-olmadığı şübhəlidirsə, qüsül vacib deyil.

Məsələ 366: Allah eləməmiş, insan heyvanla yaxınlıq edərsə və sperma xaric olarsa, cünub olar və qüsl etmək kafidir. Amma sperma xaric olmasa, vacib ehtiyata əsasən, namaz və bu kimi ibadətlər üçün həm qüsl lazımdır, həm də dəstəmaz. Amma bu işdən öncə dəstəmazı olarsa təkcə qüsl bəs edər.

Məsələ 367: Əgər sperma yerindən hərəkət edərsə amma onun qarşısı alınarsa və ya hər hansı bir səbəbdən xaric olmazsa, qüsl vacib deyil. Spermanın xaric olub-olmadığına şübhə ediləndə də qüsl vacib olmur.

Məsələ 368: Bir şəxsin qüsl üçün suyu yoxdursa, zövcəsi ilə yaxınlıq edə bilər və bu iş üçün təyəmmüm kifayat edir. Bu işin namaz vaxtından öncə və ya sonra olmasının fərqi yoxdur.

Məsələ 369: İnsan öz libasında sperma görərsə və əmin olarsa ki, bu onun öz spermasıdır, qüsl verməlidir. İnsan hansı namazları cənabət halda qıldığına əmindirsə, onları təzələməlidir. Şübhəli namazları təzələməyə ehtiyac yoxdur.

Cənabətli şəxsə haram olan işlər

Məsələ 370: Beş iş cənabətli şəxsə haramdır:

1. Qur’an xəttinə, Allahın adına, vacib ehtiyata əsasən peyğəmbərlərin və imamların adına əl vurmaq (dəstəmaz haqqında danışılarkən qeyd olunduğu kimi);

2. Hətta bir qapıdan daxil olub o birindən çıxdıqda, Məscidül-Həram və Məscidün-Nəbiyyə daxil olmaq;

3. Digər məscidlərdə dayanmaq. Amma bir qapıdan daxil olub, o birisindən çıxdıqda eybi yoxdur. Məsciddən bir şeyi götürmək üçün də oraya daxil olmaq mümkündür. Vacib ehtiyata əsasən, mə’sum imamların hərəmində də dayanmaq olmaz;

4. Məscidə bir şey qoymaq üçün oraya daxil olmaq;

5. Səcdəli ayələrdən birini oxumaq. Amma səcdəli ayə olan surələrdən başqa ayələri oxumaq olar.

Məsələ 371: Vacib səcdəsi olan dörd surə var: 32-ci surə: "Əlif, lam mim, səcdə”, 41-ci surə: "Ha, mim, səcdə”, 53-cü surə: "Ən-nəcm”, 96-cı surə: "İqrə”.

Cənabətli şəxsə məkruh olan işlər

Məsələ 372: Cənabətli şəxs üçün bir neçə iş məkruhdur, yə’ni bu işləri tərk etmək yaxşıdır:

1, 2. Yemək və içmək; dəstəmaz alınsa bu işlər məkruh olmaz;

3. Qur’ani-kərimdən yeddi ayədən artıq ayə oxumaq. Vacib səcdəsi olmayan surələrdən də yeddi ayədən artıq oxumaq məkruhdur;

4. Bədənin Qur’an cildinə, onun haşiyəsinə, sətirlərinin arasına toxunmaq və Qur’an gəzdirmək;

5. Dəstəmazsız yatmaq;

6. Saçlara həna qoymaq və bu kimi işlər;

7. Bədənə yağ və krem çəkmək;

8. Yuxuda sperma xaric olduqdan ("möhtəlim”) sonra cinsi yaxınlıq etmək.

Cənabət qüslünün hökmləri

Məsələ 373: Paklanmaq məqsədi ilə cənabət qüslü vermək müstəhəbdir. Amma namaz və bu kimi ibadətlər üçün qüsl vermək vacibdir. Meyyit namazı, şükür səcdəsi, başqasından səcdə ayəsi eşitdikdə səcdə qılmaq üçün cənabət qüslü vermək vacib deyil. Bu işləri cənabət halında da görmək olar. Amma yaxşı olar ki, meyyit namazı, şükür səcdəsi və bu kimi işlər üçün qüsl verilsin.

Məsələ 374: Qüsldə vacib və ya müstəhəb qüsül niyyət etmək zəruri deyil. İnsan Allahın əmrini yerinə yetirmək məqsədi ilə bu işi görürsə bəs edir.

Məsələ 375: Əgər insan əmin olsa ki, namazın vaxtı daxil olub və vacib qüsl niyyət etsə, sonradan mə’um olsa ki, namaz vaxtı çatmayıbmış, onun qüslü düzgündür. Vacib namaz niyyəti ilə qüsl verdikdən sonra vaxtın ötdüyü  bilinərsə qüsl düzgündür.

Qüslün qisimləri və hökmləri

Məsələ 376: İstər vacib, istər müstəhəb qüslü iki şəkildə yerinə yetirmək olar: Tərtibi şəkildə və irtimasi şəkildə.

Məsələ 377: Tərtibi qüsl bu şəkildə yerinə yetirilir: Niyyətdən sonra baş və boyun yuyulur, sonra sağ və daha sonra sol tərəf (vacib ehtiyata əsasən,) yuyulur. Bilərəkdən və ya bilməyərəkdən, ya da unutqanlıqdan bu ardıcıllıq pozularsa, yenidən qüsl vermək lazımdır.

Məsələ 378: Göbəyin və ayıb yerin yarısını sağ tərəflə, yarısını sol tərəflə yumaq lazımdır. Amma yaxşı olar ki, onlar həm sağ, həm də sol tərəflə tam şəkildə yuyulsunlar.

Məsələ 379: Hər üç tərəfə, yə’ni baş və boyuna, sağ tərəfə və sol tərəfə tam qüsl verildiyinə əmin olmaq üçün hər tərəfi yuyarkən o biri tərəfin də bir hissəsi yuyulur. Müstəhəb ehtiyat budur ki, boyunun sağ hissəsi bədənin sağ tərəfi, sol hissəsi bədənin sol tərəfi ilə də yuyulsun.

Məsələ 380: İnsan qüsüldən sonra başa düşsə ki, bədəninin bir hissəsini yumayıb, qalan hissə sol tərəfdə olsa, həmin hissəni yumaqla qüsül tamamlanır. Əgər sağ tərəfdə qüsl verilməmiş hissə qalmışsa ehtiyat budur ki, həmin hissəni yuduqdan sonra sol tərəf bir daha yuyulsun. Əgər baş və boyunun bir hissəsi qalmışsa onları yuduqdan sonra həm sağ və həm də sol tərəfi yumaq lazımdır.

Məsələ 381: Qüsül tamamlandıqdan sonra şəkk yaranarsa ki, üzvlər düzgün yuyulub, yoxsa yox, bu şəkkə e’tina edilmir.

Məsələ 382: İrtimasi qüsl verərkən niyyətdən sonra bütün bədən bir dəfə və ya tədricən suya batırılır. Bu işi həm hovuz və ya gölməçədə həm də bədəni bir dəfəyə bürüyən şəlalə altında görmək olar. Amma adi duş altında irtimasi qüsl vermək mümkün deyil.

Məsələ 383: Bədənin bir hissəsi sudan kənarda olan vaxt irtimasi qüsül niyyət edilsə və insan suya daxil olsa bəs edər. Amma bütün bədən suda olduğu vaxt qüsl niyyəti ilə bədənin tərpədilməsinə irad var.

Məsələ 384: Əgər irtimasi qüsüldən sonra mə’lum olsa ki, bədənin bir hissəsi yuyulmayıb, yenidən qüsl vermək lazımdır.

Məsələ 385: İrtimasi qüsüldə ayaqların da altının islanması üçün onları yerdən qaldırmaq lazımdır.

Məsələ 386: Tərtibi qüsl üçün vaxt olmadıqda və irtimasi qüsl verməyə imkan olduqda, irtimasi qüsl vermək vacibdir.

Məsələ 387: Vacib ehtiyat budur ki, vacib oruc tutmuş, həcc və ümrə üçün ehram bağlamış şəxs irtimasi qüsl verməsin, başını suya batırmasın. Əgər unudaraq irtimasi qüslü verərsə, qüslü düzgündür. Bu halda irtimasi qüslün oruc və ehrama zərəri yoxdur.

Məsələ 388: Tərtibi qüsüldə üç dəfə suya batmaq olar. Birinci dəfə baş və boyuna qüsül vermək niyyəti ilə, ikinci dəfə sağ tərəfə qüsl vermək niyyəti ilə üçüncü dəfə sol tərəfə qüsl vermək niyyəti ilə suya batmaq düzgündür.

Məsələ 389: İrtimasi qüsüldə bədən tamamilə  pak olmalıdır. (Vacib ehtiyata əsasən). Tərtibi qüsldə isə bütün bədənin pak olması vacib deyil. Tərtibi qüsl zamanı hər üzvə qüsl verməzdən öncə həmin üzv paklanarsa bəs edər.

Məsələ 390: Öncə qeyd etdik ki, haram yolla cünub olmuş şəxsin təri murdar deyil. Belə bir şəxs isti su ilə qüsl verə bilər. Amma daha yaxşı olar ki, onu tərlətməyəcək ilıq su ilə qüsl versin.

Məsələ 391: Əgər bədənin az bir hissəsi yuyulmamış qalarsa qüsl batildir. Amma qulaq, burun və gözün içi kimi daxili fəzaları yumaq lazım deyil.

Məsələ 392: Qüsl verərkən suyun bədənə çatmasına mane olan hər şey təmizlənməlidir. Əgər ağlabatan şəkildə belə bir şeyin olması ehtimal edilərsə, araşdırma aparıb arxayın  olmaq lazımdır.

Məsələ 393: Bədəndən sayılan qısa tükləri yumaq lazımdır. Vacib ehtiyata əsasən, uzun tükləri və onların altını da yumaq lazımdır.

Məsələ 394: Dəstəmaz suyunun pak olması kimi şərtlər qüsüldə də öz gücündə qalır. Amma qüsüldə bədəni yuxarıdan aşağıya yumaq vacib deyil. Tərtibi qüsüldə bədən üzvlərinin yuyulması arasında fasilə də buraxıla bilər. Amma sidik və nəcisini saxlaya bilməyən şəxs ardıcıl qüsl verib dərhal namaz qılmalıdır. İstihazə halında olan qadın da belədir.

Məsələ 395: Hamam pulunu vermək fikri olmayan və ya hamam sahibinin razılığını öyrənmədən hamam pulunu nisyəyə saxlayan şəxsin qüslü ehtiyata əsasən batildir. Hamam pulunu haram və ya xümsü verilməmiş puldan ödəmək də qüslü batil edir.

Məsələ 396: Hamamda adi həddən artıq su işlədən şəxsin qüslünə irad var. Amma hamamçını razı salmaq məqsədi olsa, eybi yoxdur.

Məsələ 397: Əgər insan qüsl verib-vermədiyinə şəkk etsə, qüsl verməlidir. Amma qüsl verdikdən sonra verdiyi qüslün düzgünlüyünə şübhə etsə, bu şübhəyə əhəmiyyət verməməlidir.

Məsələ 398: Əgər qüsl zamanı "hədəsi-əsğər”, yə’ni dəstəmazı pozan  bir iş baş verərsə bunun qüslə tə’siri olmaz. Amma namaz və bu kimi işlər üçün yenidən dəstəmaz almaq lazımdır.

Məsələ 399: Əgər bir şəxs cunub olduqdan və namaz qıldıqdan sonra qüsl verib-vermədiyinə şəkk edərsə, qıldığı namazlar düzgündür, amma sonrakı namazlar üçün qüsl verməlidir.

Məsələ 400: Bir neçə vacib və ya həm vacib, həm də müstəhəb qüsl əvəzinə bir qüsl vermək bəs edər. Yə’ni cənabət, heyz, meyyitə toxunma, cümə qüslü niyyəti ilə verilən bir qüsl bütün qüsülləri aradan qaldırır.

Məsələ 401: Cənabət və ya başqa bir qüsül, vacib və ya müstəhəb qüsüldən sonra namaz qılmaq olar və dəstəmaz almaq vacib deyil. Amma müstəhəb ehtiyat budur ki, cənabət qüslündən başqa qüsüllərdən sonra dəstəmaz alınsın.

2. "İstihazə”

Məsələ 402: Qadından xaric olan qanlardan biri "istihazə” qanı adlanır. İstihazə qanı xaric olan qadın "müstəhazə” adlanır. Əgər qadının bətnindən xaric olan qan heyiz (aybaşı), nifas, yara və ya çiban qanı deyilsə, istihazə qanıdır.

Məsələ 403: İstihazə qanı adətən açıq rəngli, soyuq və duru olur. Bu qanın təzyiqi və yandırıcılığı olmur. Amma istihazə qanı bə’zən tünd və ya qırmızı, isti və qatı ola bilər. Onun təzyiq və yandırıcılıqla xaric olması mümkündür.

Məsələ 404: İstihazənin iki növü var: Qəlilə” və "kəsirə”. Qəlilə istihazədə qadın pambığı özünə daxil etdikdə qan onu bulaşdırır, amma o biri tərəfindən xaric olmur. Qanın pambığa nüfuz edib, etməməsinin fərqi yoxdur. Kəsirə istihazə odur ki, qan pambığa hopub o biri tərəfə keçsin və axsın.

Müstəhazə qanın hökmləri

Məsələ 405: Qəlilə istihazə halında qadın hər namaz üçün vacib ehtiyata əsasən, dəstəmaz almalıdır. Vacibdir ki, qanın o biri üzvlərə sirayat etməsinin qarşısı alınsın. Amma pambıq və ya parçanı dəyişmək vacib deyil. Amma ehtiyata əsasən bu işi görmək yaxşıdır. Kəsirə istihazə halında olan qadın üç qüsl verməlidir: Sübh namazı üçün, günorta və ikindi namazları üçün, şam və xiftən namazları üçün. Müstəhəb ehtiyat budur ki, qüsüldən öncə və ya sonra hər namaz üçün dəstəmaz alsın.

Məsələ 406: Əgər namazın vaxtı daxil olmamış dəstəmaz alıb qüsül verərsə, vacib ehtiyata əsasən, namazı daxil olduqdan sonra onu təzələməlidir.

Məsələ 407: Əgər qəlilə istihazə sübh namazından sonra kəsirə istihazəyə çevrilərsə, günorta və ikindi namazları üçün qüsl vermək lazımdır. Əgər günorta və ikindi namazlarından sonra kəsirəyə çevrilərsə, şam və xiftən namazları üçün qüsül vermək lazımdır.

Məsələ 408: Qüslün vacib olduğu bütün hallarda əgər təkrar qüsl vermək zərərli olarsa və ya məşəqqət hesabına başa gələrsə, qüsl əvəzinə təyəmmüm edə bilər.

Məsələ 409: "Kəsirə” və "qəlilə” istihazə zamanı sübh azanından öncə gecə namazı üçün qüsl verilərsə və ya dəstəmaz alınarsa, vacib ehtiyata əsasən, sübh namazının vaxtı daxil olduqdan sonra yenidən qüsl verib dəstəmaz almaq lazımdır.

Məsələ 410: Qəlilə istihazə halında olan qadın günorta və ikindi, şam və xiftən namazlarını ayrı-ayrı qılarsa, onların hər biri üçün dəstəmaz almalıdır. Müstəhəb namazlar da belədir. Amma bütün gecə namazları üçün bir dəstəmaz və ya qüsl bəs edər. Ehtiyat namazı, yaddan çıxmış səcdə və təşəhhüd, dərhal namazdan sonra yerinə yetirilən səcdə-səhv üçün qüsl və dəstəmaz lazım deyil.

Məsələ 411: Müstəhazə qadın qan kəsildikdən sonra yalnız birinci namaz üçün istihazənin vəzifələrini yerinə yetirməlidir.

Məsələ 412: Qadın qəlilə və ya kəsirə istihazə olduğunu bilməsə, vacib ehtiyata əsasən, namazdan öncə özündə araşdırma aparmalıdır. Araşdırma apara bilmirsə, ehtiyat budur ki, həm kəsirə, həm də qəlilə istihazənin vəzifələrini yerinə yetirsin. Amma əvvəlcə kəsirə və ya qəlilə olduğu mə’lumdursa, həmin vəzifəni yerinə yetirə bilər.

Məsələ 413: Müstəhazə qadın namazdan sonra özünü araşdırsa və qan olmadığını görsə, pozulmamış dəstəmazı ilə başqa namaz qıla bilər. Bir qədər sonra yenidən qan görsə də belədir.

Məsələ 414: Müstəhazə qadın namazın vaxtı başa çatmamış paklanacağını bilərsə və ya namazı qılacağı qanın kəsiləcəyini bilirsə, vacib ehtiyata əsasən, səbr etməli, paklandıqdan sonra qüsl verib, ya dəstəmaz alıb namaz qılmalıdır.

Məsələ 415: Müstəhazə qadın qüsl və ya dəstəmazdan sonra dərhal namaza başlamalıdır. Amma onun azan və iqamə deməsi, namazdan öncə dua oxuması, adi həddə cəmiyyət namazını gözləməsinin eybi yoxdur. Belə bir qadın namazda qunut və qunut kimi müstəhəb işləri yerinə yetirə bilər.

Məsələ 416: Qan bayıra axdıqda zərəri olmadığı halda qüsldən öncə və sonra pambıq və ya parça vasitəsi ilə qanın qarşısını almalıdır. Bu iş məşəqqətə səbəb olduqda onu yerinə yetirmək lazım deyil.

Məsələ 417: İstər tərtibi, istər irtimasi qüsl zamanı qan kəsilməsə bunun qüslə tə’siri yoxdur.

Məsələ 418: Müstəhazə qadın ramazan ayının orucunu tutmalıdır. Şam və xiftən namazları üçün qüsl verdikdən sonra səhəri gün oruc tuta bilər. Vacib ehtiyata əsasən, oruc olduğu günlərin də qüslünü vermiş olsun.

Məsələ 419: Əgər oruc tutmuş qadın günorta və ikindi namazlarından sonra müstəhazə olarsa, həmin günün orucu üçün qüsl verməsi lazım deyil.

Məsələ 420: Əgər namaz gedişində qadının qəlilə istihazəsi kəsirəyə çevrilsə, namazı saxlayıb qüsl verməli və onu yenidən qılmalıdır. Qüslə vaxt olmazsa təyəmmüm edə bilər. Təyəmmümə də vaxt olmasa, namazı tamamlayıb, vacib ehtiyata əsasən, sonradan onun qəzasını yerinə yetirməlidir.

Məsələ 421: Qadının kəsirə istihazəsi qəliləyə çevrilsə, birinci namaz üçün qüsl verməli, sonrakı namazlar üçün dəstəmaz almalıdır.

Məsələ 422: Kəsirə istihazə halında olan qadın gün uzunu qüsüllərini yerinə yetirsə, təvaf, qəza namazı, ayat namazı, gecə namazı kimi əməllər üçün başqa bir qüsl verməsi vacib deyil, təkcə dəstəmaz almalıdır.

Məsələ 423: Müstəhazə qadın qəza namazı qıla bilər. Amma vacib ehtiyata əsasən, hər namaz üçün bir dəstəmaz almalıdır. Günün nafilə (müstəhəb) namazlarını qılmaq üçün vacib namaz üçün alınmış dəstəmaz bəs edər. Bütün gecə namazları üçün bir dəstəmaz kifayat edir. Bir şərtlə ki, bu namazlar ardıcıl yerinə yetirilsin.

Məsələ 424: Qadından xaric olan qanda heyiz və nifas şərtləri ödənmirsə, bu qan  bəkarət, yara, cərrahi əməliyyat qanı deyilsə, istihazə qanıdır.

Məsələ 425: Qadın şəkk edərsə ki, gördüyü qan yara qanıdır, yoxsa yox, zahirən sağlamdırsa, bu qanı istihazə qanı hesab etməlidir. Amma sağlamlığı şübhəlidirsə, qan istihazə qanı sayılmır.