Pul, tanış və gücün hər hansı bir cəmiyyətə təsir göstərə bilməsi, orada olan qanunun zəiflik və acizliyinin nişanəsidir. Qanun zəif olan cəmiyyətlərdə ədalətsizlik yaranır, güclülər ondan daha çox faydalana bilir və o, öz qüdrətini yalnız zəiflərə göstərir. Zəif qanun, zəif sinifləri tələyə daha yaxşı salır və cəza kürsüsündə oturdur. Amma o, güclüləri mühakimə etməkdə aciz qalır.
Quran, ilahi qanunları güclü və möhkəm qanunlar kimi təqdim edərək, ilahi mühakimədə pul, tanış və güc amillərinin təsir göstərə bilməsini rədd edir. Quranda pul «ədl», (ya kökü «udul»dan - bir şeydən dönmək - olan mənada işlədilib), çünki, pul rüşvət kimi veriləndə haqq və həqiqətdən dönməyə səbəb olur; yaxud bir şeyin əvəz və bərabəri mənasında gətirilən tanış «şəfaət», güc isə «yardım» adlandırılıb. Bəqərə surəsinin 48-ci ayəsində belə oxuyuruq: «Qorxun o gündən ki, (Allahın izni və köməyi olmayınca) heç kəs heç kəsin karına gələ bilməsin (heç kəs heç kəsə öz əməlindən bir şey verə bilməsin), heç kəsdən şəfaət (bu və ya digər şəxsin günahlarının bağışlanması barəsində xahiş-iltimas) qəbul olunmasın, heç kəsdən (günahlarının təmizlənib əzabdan xilas olması üçün) fidyə (əvəz) alınmasın və onlara (günahkarlara) heç bir kömək göstərilə bilməsin!»
Yəni, axirət dünyasının quruluşu ictimai bəşər quruluşları kimi deyildir, ki, bəzən insan qanundan qaçmaq üçün tanış və ya pula sığınır və bəzən öz qohum-əqrəbasını köməyə çağırır və onlar qanunun icraçıları müqabilində güc nümayiş etdirirlər.
İslamın ilk vaxtlarında müsəlman cəmiyyətlərində qanun çox güclü idi və cəmiyyət başçılarının ən yaxın adamları belə, ondan yaxa qurtara bilmirdilər. Əli (ə), qızının beytul-maldan zəmanətlə müvəqqəti istifadə üçün bir boyunbağı götürməsini eşitdikdə, onu bərk danlayır və tam ciddiliklə belə deyir: Əgər onu zəmanətlə götürməsəydin, əlini kəsərdim. (Yəni sənin barəndə oğru hökmünü icra edərdim.)
O həzrət öz əmisi oğlu və alim dostu İbni Abbasın pis bir iş gördüyünü eşidəndə, məktub yazaraq onu çox kəskin şəkildə təhdid edir. O, həmin məktubunda belə yazır: «Əgər öz pis işindən qayıtmasan, səni qılıncımla ədəbləndirərəm və unutma ki, bu qılıncla öldürülənlər cəhənnəmə vasil olurlar!»
Yəni bilirsən ki, mənim qılıncım cəhənnəmə layiq olan şəxslərdən başqa heç kəsin başına enmir və sənin bu işin səni cəhənnəmlik edər.
Sonra öz ədalətinin bütün insanlara bərabər səviyyədə aid olmasını başa salmaq üçün belə buyurur:
«Allaha and olsun ki, əgər Həsən və Hüseyn də bu günaha mürtəkib olsaydılar, onlara güzəşt etməzdim.»
İslamın ilkin çağlarıdır, qanunun icraçısı da Əli (ə) özüdür. Buna görə də təəccüblənmək lazım deyil. Əgər Peyğəmbərin (s) yaratdığı sistemin nə qədər inkişaf etdiyini və ədalət məfhumunun kimlərə şamil olmağını bilmək istəyirsinizsə, aşağıdakı əhvalata diqqət edin:
«Əmr As, Ömər tərəfindən Misirə hakim təyin edilmişdi. Bir gün onun oğlu müsəlmanlardan birinin üzünə bir sillə vurur. Zülmə məruz qalmış şəxs, Əmr Asın yanına gedərək şikayət edir. Amma o, heç bir tədbir görmür. Həmin qeyrətli şəxs Mədinəyə gəlir və Ömərin yanına gedərək hadisəni ona danışır. Ömər, Əmr As və onun oğlunu çağırtdıraraq mühakimə edir. Həmin mühakimədə Ömərdən tarixi bir cümlə nəql edilib. Ömər, Əmr As və onun oğluna xitab edərək belə deyir: «Nə vaxtdan camaatı özünüzə qul etmisiniz, halbuki onlar anadan azad doğulublar». O, sonra qisas hökmü verir.
Ömər öz oğlu ilə də elə rəftar edib. O, oğlunun şərab içməsi sübuta yetdikdən sonra ona layiq olduğu cəzanın icra olunmasına əmr edib.
Bunlar, Peyğəmbərin (s) müsəlmanlara öyrətdiyi ədalət idi və müsəlmanlar hələ ki, onları yaddan çıxarmamışdılar. Başqa sözlə desək, bunlar Peyğəmbərin işə saldığı və uzun müddət, az-çox həmin formada hərəkətdə olan mexanizmi idi.
Kitabın adı: İlahi ədalət
Müəllif: Ustad Mürtəza Mütəhhəri
Admin: 3
Redaktor: 4
Sayt nəzarətçisi: 7
VİP: 1
İstifadəçi: 6706
Bu gün: 0
