Peyğəmbər və İslam xəlifələrinin elmin inkişafı üçün gördüyü işlər

Allahın Quranda elm barədə buyurduğu ayələrdən əlavə Peyğəmbər və imamlardan elm barədə bir çox hədis və rəvayətlərdə vardır. Onlar elm və biliyə çox əhəmiyyət verərək öz əməlləri və hərəkətləri ilə onu təstiqləmiş, elmin inkişafna çox böyük əhəmiyyət vrmişlər. Nümunə üçün tarixin bu barədə olan hadisələrindən bir neçəsini nəzərnizə çatdırıram.

1. Bədr müharibəsi müsəlmanların qələbəsilə sona yetdi. Müsəlmanlar müşriklərdən bir qrupunu əsir tutmuşdular. Onları Mədinəyə gətirdilər. Əsirlərin bəzilərinin pulları olduğundan özlərini azad edərək müsəlmanların nəzarəti altında yaşadılar. Lakin  pulu olmayan əsirlər özlərini azad edə bilmədilər. Həzrət Peyğəmbər(s) pulu olmayan əsirlərə buyurdu: Savadı olanların hər biri 10 müsəlmana elm və savad öyrədərsə onlar azad olunacaqlar. Bu müsəlmanlarda çox böyük təsir qoydu. Peyğəmbərin səhabələrindən bir neçəsi onlardan dərs alıb onların elmindən istifadə etdilər. O cümlədən Zeyd ibn Sabit də əsirlərdən dərs almışdır.

2. Harun ər-Rəşidin tarixinə nəzər saldıqda görürük ki, onun da öz zamanında elmin inkişafında böyük rolu olmuşdur. O öz xəlifəliyi dövründə bir neçə ölkəyə başçılıq edirdi. O başçılıq etdiyi ölkələrin bütün məscidləri yanında elmi məktəblərin tikilməsini əmr etdi.

3. Harun ər-Rəşiddən sonra Məmun xəlifə Abbasiin xəlifəliyi dövründə Rum imperatoru üçüncü Mişelə qələbə çaldıqdan sonra onunla bir neçə şərtdən ibarət olan sülhnamə imzaladı. O sülhnamənin şərtlərindən biri də bu oldu ki, Mişel Yunan kitablarının hərəsindən bir nüsxə bizə verməlidir. Onun bu şərti sülhnaməyə salmasından məqsədi bu olmuşdu ki, bir sıra tərcüməçilərin vasitəsilə o kitabları müxtəlif dillərə tərcümə etdirsin və camaatın istifadəsinə versin.

4. Tarixlərdə qeyd olunmuşdur ki, Məmunun öz dövründə İslam mədəniyyətini genişləndirmək üçün müxtəlif dilləri bilən Həccac ibn Mətər, ibni Bətriq kimi tərcüməçiləri elmi, ədəbi, riyazi, fəlsəfi və s. kimi kitabları müxtəlif dillərdən (Yunan, kəldan, hind, pəhləvi, latın, fars və s. dillərinə) tərcümə etmək üçün müxtəlif ölkələrə səfərbər etmişdir. Məmun tərcümə olunmuş kitabları cəmləşdirib kitabxanalara yığırdı. Tarixdə vardır ki, tərcüməçilərin tərcümə edib gətirdiyi kitablar təxminən 100 dəvə yükü qədər olmuşdur. Məmun onların çəkdiyi zəhmətlərin haqqını da beytül-maldan verərdi. Məmunun bu hərəkətindən də bizə aydın olur ki, o da elmin vüsət tapmasına və genişlənməsinə böyük yol vermişdir.

Buna əsasən də məlum olur ki, elm çox əhəmiyyət daşıyır. Qeyd olunan Quran ayələri, Həzrət Peyğəmbər(s)in, İmamların buyurduqları və xəlifələrin məscidlərin nəzdində mədrəsələr tikdirməsi onu bildirir ki, elimsiz din insana heç bir fayda verməz.

Kitabın adı: İnsan və mənəviyyat

Müəllif: Seyid Əli Əkbər Ocaq Nejad